جهان رویاروی «فرقه طالبان»

ابوالقاسم دلفی؛ در حالی که طی روز‌های اخیر اوضاع بحرانی پنجشیر و تهاجم همه‌جانبه طالبان برای تسخیر آخرین سنگرگاه مخالفین و مقر شورای ملی مقاومت افغانستان و چگونگی عکس‌العمل جهان و کشور‌های همسایه افغانستان به این تحولات جلب شده بود، منطقه و حوزه داخلی تحولات افغانستان شاهد تحرکات و آمد و شد‌های سیاسی گوناگون بود.

در ابتدای هفته آنتونی بلینکن وزیر خارجه امریکا ضمن سفر به دوحه قطر، مقر مذاکرات «واگذاری افغانستان» به فرقه طالبان، اعلام کرد که تا چهارشنبه در این کشور خواهد بود. این توقف طولانی و چندین روزه و غیرمتعارف وزیر خارجه امریکا در دوحه در شرایطی رخ داد که «فایض حامد» رییس اطلاعات نظامی پاکستان نیز روز دوشنبه با سفر به کابل با مسوولان طالبان گفتگو‌ها و مذاکرات مفصلی را همزمان با درگیری‌های پنجشیر به انجام رساند.

خانم آنجلا مرکل صدراعظم آلمان هم طی سخنانی در برلین خواستار گفتگو با سران طالبان به منظور فراهم‌سازی امکان خروج و تامین امنیت کسانی که در افغانستان برای آلمانی‌ها کار می‌کردند، گردید. از طرفی سخنگوی وزارت خارجه فرانسه نیز در عکس‌العمل نسبت به تشکیل کابینه موقت فرقه طالبان اظهار داشت که مطالبات جامعه جهانی در قبال افغانستان تحقق نیافته است.

دولت جمهوری سوسیالیستی خلق چین نیز به عنوان یکی از همسایگان افغانستان از تشکیل کابینه موقت در این کشور استقبال نموده و آن را به منزله پایان سه هفته هرج و مرج در افغانستان تلقی کرده است.

در همین حال اتحادیه اروپایی در اولین واکنش رسمی در قبال تشکیل دولت موقت در افغانستان خاطرنشان کرد که بر پایه اولین ارزیابی اسامی اعلام شده برای تشکیل کابینه، ترکیب فعلی هیچ شباهتی به یک تشکیلات فراگیر و نماینده تنوع قومی و مذهبی غنی افغانستان که انتظار می‌رفت شاهد آن باشیم و طالبان نیز طی هفته‌های اخیر قول آن را داده بود نداشته است.

در جریان نشست هفته گذشته شورای وزیران اتحادیه اروپایی بر ضرورت تشکیل دولت فراگیر در کابل به عنوان یکی از شروط پنجگانه اروپا که می‌تواند موجبات برقراری روابط بین مجموعه اتحادیه اروپایی و فرقه حاکم در افغانستان را فراهم آورد، تاکید شده بود.

به‌زعم اروپایی‌ها، دو دهه بعد از آنکه بنیادگرایان طالبان که طی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ قدرت را در افغانستان در دست داشتند، بازگشت این گروه با اعلام دولتی که هیچ‌گونه نشانی از فراگیر بودن و در برگیرنده تنوع وسیع قومی و مذهبی افغانستان باشد، ندارد و آن‌ها برخلاف تمامی تعهدات خود عمل کردند و اعضای دولت اعلام شده به سرکردگی ملا محمد حسن آخوند از نزدیکان ملا عمر بنیانگذار طالبان که در سال ۲۰۱۳ درگذشت، همگی از پیروان این فرقه هستند.

از سوی دیگر بسیاری از وزرای کابینه طالبان که تقریبا همگی پشتون بوده و بعضا در دوره قبلی سلطه این فرقه نیز بر مصدر صدارت قرار داشته‌اند، در لیست تحریم‌های سازمان ملل قرار دارند که از جمله آن‌ها می‌توان از ملا محمد حسن آخوند رییس الوزراء «فرقه» که در سال ۲۰۰۱ دستور ویران نمودن مجموعه مجسمه بودا در بامیان افغانستان را صادر کرده بود، یاد کرد.

ایالات متحده ضمن ابراز نگرانی از اعلام اسامی وزرای کابینه فرقه طالبان در افغانستان، خاطرنشان کرده است که آمادگی دارد تا این دولت را براساس اعمالش و به ویژه در آنچه که مربوط به اجازه خروج به افغان‌ها برای ترک کشور نام نهاده است، قضاوت نماید. سخنگوی وزارت خارجه امریکا که در دوحه قطر به‌سر می‌برد، اظهار داشت که لیست اعضای دولت طالبان همگی از اعضای این «فرقه» یا از نزدیکان آن‌ها هستند و هیچ حضوری از بانوان در این کابینه مشاهده نمی‌شود.

در بین اعضای دولت موقت فرقه طالبان که چند تن از زندانیان سابق زندان گوانتانامو نیز دیده می‌شوند و گفته می‌شود که امکان اضافه شدن از اهالی سایر ولایات کشور نیز وجود دارد، حضور ملا یعقوب پسر ملا عمر بنیانگذار طالبان به عنوان وزیر دفاع و ملا سراج‌الدین حقانی رییس فرقه افراطی حقانی در وزارت کشور و امیرخان متقی مذاکره‌کننده فرقه به همراه ملا عبدالغنی برادر در دوحه قطر، به عنوان وزیر امور خارجه آتی افغانستان، توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است.

در همین حال ملا هیبت‌الله آخوند‌زاده سرکرده معنوی فرقه طالبان که به ندرت اعلام نظر می‌نماید از دولت فعلی خواسته است که اجرای شریعت را در دستور کار داشته و به آن احترام بگذارد.

در شرایطی که طی هفته‌های اخیر و بر اثر مشکلات و تضییقات فرقه طالبان در قبال مردم افغانستان، آمار‌های این چند روزه حکایت از فرار بیش از یکصد و بیست هزار افغانی از این کشور دارد، هیبت‌الله آخوند‌زاده در پیام خود از مردم افغانستان می‌خواهد که کشور را ترک نکنند، زیرا فرقه طالبان با هیچ‌کس مشکلی ندارد.

او در پیام خود همچنین خواستار روابط حسنه و قوی با همسایگان افغانستان و سایر کشور‌های جهان شده و اطمینان داده است که رژیم طالبان اقدامات موثر و کافی برای حفاظت از حقوق بشر به عمل می‌آورد.

در حالی که جامعه جهانی با نگاهی تردیدآمیز به ادعا‌ها و اقوال سران طالبان در رعایت حقوق شهروندی و موازین بین‌المللی براساس شرع موردنظر فرقه می‌نگرد، طی روز‌های اخیر تظاهرات متعددی در کابل و دیگر شهر‌های این کشور توسط هواداران حقوق شهروندی افغان‌ها برپا شده و طی آن‌ها به ویژه تهاجمات طالبان در دره پنجشیر به شدت محکوم گردیده است.

سخنگوی فرقه طالبان در اظهارات سه‌شنبه گذشته خود پیرامون اوضاع پنجشیر که مقاومت ملی افغانستان، در این منطقه پای گرفته است، خاطرنشان کرد که امنیت در این منطقه حاکم شده و جنگی وجود ندارد.

او همچنین پیرامون تظاهرات روز‌های اخیر کابل که توسط عوامل طالبان سرکوب شده، اظهار داشت که نیرو‌های امنیتی طالبان هنوز شکل واقعی و عملیاتی برای مدیریت تظاهرات به خود نگرفته‌اند و از تظاهر‌ات‌کنندگان می‌خواهیم که ۲۴ ساعت قبل از مراسم خود، مقامات مربوطه را مطلع کنند.

فرقه طالبان از ماه‌ها قبل در تلاش است و همواره تکرار می‌نماید که فقط به افغانستان علاقه‌مند می‌باشد، لیکن بازگشت آن‌ها به قدرت می‌تواند به منزله تهدیدی برای همگان و به خصوص همسایگان تلقی شود. به نظر می‌رسد فرقه طالبان که در صحنه تحولات بین‌المللی، روی حمایت قدرت‌های منطقه‌ای همچون چین حساب باز کرده است، می‌تواند به پایگاهی برای تروریست‌های بین‌المللی محسوب گردد که غالبا از دل جنبش‌های موسوم به اسلام‌گرایی افراطی و دارای اهداف و اغراضی برای سرنگونی رژیم‌های حاکم در برخی کشور‌ها، سر در آورده اند.

وضعیت فعلی حاکی از آن است که طالب‌های سال ۲۰۲۱، دیگر دانشجویان و محصلین علوم مذهبی که از روستا‌ها آمده و جهان را نشناسند، نیستند. آن‌ها در افغانستان بر اولین قدرت جهانی (ایالات متحده امریکا) و مجموعه نظامی ناتو فائق آمده‌اند. طالب‌های امروز به عنوان یک نیروی سیاسی در بسیاری از پایتخت‌های جهان پذیرفته شده و حتی در سال ۲۰۲۰ با ایالات متحده امریکا در دوران دونالد ترامپ قراردادی را در دوحه به امضا رساندند.

به گفته یکی از مقامات ارشد ناتو در کابل که در ماه مه گذشته با روزنامه لوموند صحبت کرده و نامش فاش نگردیده، فرقه طالبان با کمک مستشاران نظامی پاکستان، دارای استراتژی نظامی پیچیده‌ای در بلندمدت می‌باشد. آن‌ها که غالبا می‌توانند به زبان انگلیسی تکلم کنند دارای تفکراتی هستند که بعضا نشأت گرفته از آموزش‌های برخی نظامیان انگلیسی مستقر در کابل در سال ۲۰۱۸ می‌باشند که بدون تردید آن‌ها را در ردیف افرادی با ملیت‌های افغانی و پاکستانی که فارغ‌التحصیل آکسفورد یا کمبریج بوده‌اند، قرار می‌دهد.

یادآوری می‌گردد بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ که افغانستان تحت سلطه طالبان قرار داشت، تنها سه کشور عربستان سعودی، پاکستان و امارات عربی متحده آن‌ها را به رسمیت شناختند. در حالی که امروزه پایتخت‌های بزرگ منطقه‌ای مشروعیت حاکمان جدید این فرقه در کابل را به رسمیت می‌شناسند و به آن‌ها چهره‌های مقبول‌تر در صحنه دیپلماتیک و سیاسی بین‌المللی ارایه می‌دهند.

ناظران غربی تحولات افغانستان بر این نظرند که پکن، مسکو، تهران و دوحه هنگام دیدار و گفتگو‌های رسمی با فرقه طالبان طی سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱، صحبت از دوران بعد از پیروزی طالبان شده و در این دیدار‌ها که با پوشش هیات‌های میانجیگری و ظاهرا برای پایان بخشی به جنگ در افغانستان انجام گردیده، درخصوص شرایط مشارکتی و همراه بودن با حاکمان آینده افغانستان مطالب رد و بدل شده است.

در نگاهی به کلیه تحولات و عوامل تاثیرگذار در روند اوضاع افغانستان تا به امروز باید به این نکته اذعان داشت که، افغانستان با سلطه «فرقه طالبان» تنها در شروع راهی قرار گرفته که با هر نتیجه‌ای که در آینده برایش متصور شود، برای تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی و نزاعی که بین قدرت‌های فعلی جهانی در حال وقوع می‌باشد، نقش تاثیرگذار و شاید هم تعیین‌کننده داشته باشد.

منبع: روزنامه اعتماد