با لغو فرمان منع صدور ویزا از سوی بایدن، برای ایرانیان چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

لغو فرمان اجرایی ترامپ برای ایجاد ممنوعیت صدور ویزا برای سفر شهروندان تعدادی از کشور‌ها از جمله ایران، یکی از اقداماتی بود که پیش از مراسم تحلیف رییس جمهور جدید آمریکا اعلام شد که قرار است با دستور «جو بایدن» در اولین روز حضورش در کاخ سفید انجام شود.

به گزارش ایسنا، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین آمریکا در راستای اجرای یکی از شعار‌های انتخاباتی‌اش مبنی بر ایجاد محدودیت‌هایی برای سفر شهروندان دیگر کشور‌ها به آمریکا در هفته اول حضور خود در کاخ سفید در ژانویه ۲۰۱۷ ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی را برای صدور ویزا و سفر اتباع کشور‌هایی همچون ایران، لیبی، سومالی، سوریه، یمن، کره شمالی و ونزوئلا به آمریکا صادر کرد.

ابلاغ این ممنوعیت بلافاصله با اعتراضاتی در فرودگاه‌های سراسر آمریکا و همینطور با چالش‌های حقوقی در برخی از ایالت‌های آمریکا روبرو شد، اما علیرغم این مخالفت‌ها و کشمکش‌های حقوقی ایجاد شده، در تاریخ ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۷ اخرین ورژن دستور ممنوعیت صدور ویزا برای کشور‌های مورد اشاره اجرایی شد و در تاریخ ۲۶ ژوئن ۲۰۱۷ مشروعیت ابلاغیه ترامپ به تایید دادگاه عالی آمریکا رسید.

در اثر اجرایی شدن این ابلاغیه، صدور ویزا‌های مهاجرتی و غیر مهاجرتی برای شهروندان ایران تعلیق شد و تنها راه صدور ویزا برای شهروندان ایران مشمول استثنا شدن ویزا‌های دانشجویی، ویزا‌های پژوهشی و تحقیقاتی و ویزا‌های آموزشی و یا مشمول معافیت (waiver) بود. مطابق شرایط مندرج در این فرمان، عمدتا کسانی مشمول استثنا‌ها می‌شدند که دارای پاسپورت کشور دیگری به جز ۷ کشور مشمول ممنوعیت بودند.

در بهمن ماه ۱۳۹۸ نیز هفته‌نامه «نیوزویک» خبر مربوط به لغو صدور ویزا‌های تجارتی و سرمایه‌گذاری برای شهروندان ایرانی از سوی اداره تابعیت و مهاجرت آمریکا را منتشر کرد.

این در حالی بود که صدور ویزا‌های تجارتی و سرمایه‌گذاری در امور اقتصادی آمریکا بخشی از معاهده دوستی بین ایران و آمریکا بود که در سال ۱۹۵۵ بین دولت‌های ایران و ایالات متحده آمریکا امضا شده بود، پیمانی که روز سوم اکتبر ۲۰۱۸ به صورت یک طرفه توسط دولت آمریکا از اعتبار ساقط شد. این پیمان ناظر بر مناسبات اقتصادی و همچنین حقوق کنسولی بود و صدور ویزا‌های تجارتی و سرمایه‌گذاری در آمریکا نیز در چارچوب همین پیمان انجام می‌شد.

دستور اجرایی ترامپ در مورد ممنوعیت صدور ویزا برای اتباع ایرانی به غیر از افرادی که استتثنا بودند و یا مشمول معافیت می‌شدند، مشکلات عدیده‌ای برای تعدادی از شهروندان و دانشجویان ایران ایجاد کرد چنان که برخی از رسانه‌های خبری خود آمریکا در این زمینه اقدام به تهیه گزارش‌هایی کردند. در همین ارتباط بلومبرگ در ژوئن ۲۰۱۹ در گزارشی اعلام کرد بسیاری از ایرانیان متقاضی ویزای دانشجویی و ویزای تحقیقاتی نیز از دریافت ویزا باز مانده‌اند.

رسانه‌های آمریکایی همچنین بار‌ها از بلاتکلیفی دانشجویان ایرانی پذیرفته شده در دانشگاه‌های آمریکایی گزارش‌هایی را منتشر کردند و نوشته‌اند که وضعیت صد‌ها دانشجوی ایرانی که قصد تحصیل درآمریکا را داشته‌اند، ناروشن است.

یکی از وعده‌های صریح بایدن در جریان تبلیغات انتخاباتی لغو دستور اجرائی ترامپ مبنی بر منع ورود اتباع برخی کشور‌ها از جمله ایرانیان به آمریکا بود و اعلام شده که او همان طور که وعده داده در اولین روز ریاست جمهوری اش تراول بن را لغو خواهد کرد.

با توجه به این موضوع برخی از کارشناسان موضوع مهاجرت و سایت‌های فعال در این زمینه تاکید بر این دارند که نباید تصور کرد که با لغو این فرمان، شرایط برای ایرانیان جهت کسب ویزا بلافاصله به حالت عادی باز خواهد گشت و احتمالا بسیاری از ساز و کار‌های ایجاد شده برای اعطای ویزا به ایرانیان پابرجا خواهد ماند.

افراد فعال در این حوزه می‌گویند به نظر می‌رسد با لغو این فرمان، صدور ویزا‌های توریستی که برای ایرانیان فاقد تابعیت مضاعف عملا نزدیک به صفر شده بود از سر گرفته خواهد شد و والدین ایرانیان ساکن آمریکا امکان بیشتری را برای دریافت ویزا‌های توریستی جهت دیدار با فرزندان خود خواهند داشت.

البته بعید است چک‌های امنیتی که در دوران ترامپ برای صدور ویزا برای ایرانیان اضافه شده است، در این فرایند لغو شود، اما انتظار می‌رود روند انجام این مرحله از صدور ویزا تسریع شود؛ گرچه اجرای این مسئله تا حد زیادی به میزان تنش‌زدایی در روابط سیاسی دو کشور نیز بستگی خواهد داشت.

احتمالا پس از لغو این فرمان، ویزا‌های مهاجرتی از طریق خانوادگی با سهولت بیشتری صادر خواهد شد و صدور ویزا‌های دانشجویی برای ایرانیان تسریع می‌شود.

البته نباید فراموش کرد که شروع تغییرات در روند صدور ویزا برای ایرانیان در عمل با وضعیت همه گیری کرونا در سطح جهان ارتباط مستقیمی دارد و امکان مسافرت ایرانیان به کشور‌های همسایه و آمادگی سفارتخانه‌ها برای پذیرش مراجعین با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و همچنین لغو محدودیت‌های ایجاد شده از سوی دولت آمریکا برای سفر به این کشور با توجه به شیوع کرونا، عوامل تعیین کننده در این زمینه خواهند بود.