عرضه خودرو و مسکن در بورس امکان‌پذیر است؟

فرارو- عرضه خانه و فروش خودرو در بورس از جمله طرح‌هایی است که مجلس به طور جدی آن‌ها را پیگیری می‌کند. هر دو طرح در مراحل اولیه هستند و اگر بخواهید به امید آن‌ها بمانید به این زودی‌ها نه صاحبخانه می‌شوید و نه پشت فرمان ماشین خودتان خواهید نشست. با این حال اگر طرح عرضه خودرو در بورس نهایی شود دیگر خبری از قرعه‌کشی و خرید خودرو با قیمت دو برابری در بازار آزاد نخواهد بود و هرکس می‌تواند از بورس ماشین بخرد. طرح عرضه مسکن در بورس با توجه به تشکیل بورس املاک و مستغلات می‌تواند زوتر تحقق پیدا کند. هر کدام از این طرح‌ها معایب و مزایایی دارد.

 

برخی می‌گویند با ورود خودرو و مسکن به بورس شاهد افزایش قیمت آن‌ها خواهیم بود، چراکه در بورس دیگر امکان کنترل قیمت به روش دستوری وجود ندارد. از طرف دیگر حامیان این طرح‌ها اعتقاد دارند با این کار شفافیت در بازار خودرو و مسکن بیشتر می‌شود و متقاضیان خودرو و خریداران مسکن به عنوان مصرف‌کننده نهایی، در ارتباط مستقیم با تولید‌کننده خودرو یا سازنده مسکن خواهند بود. همچنین بورس امکان سر و سامان دادن به شرایط ناامیدکننده وام‌های مسکن را دارد و می‌تواند راه چاره‌ای برای خانه‌دار شدن باشد.

 

طرح فروش متری مسکن از اواخر سال گذشته مطرح شده و در حال حاضر اوراق تسه بازار مسکن و بورس را به هم پیوند داده‌اند. عرضه خودرو در بورس هم یکبار در سال ۹۶ اتفاق افتاده و در آن پنج هزار سراتو با عرضه اوراق، پیش‌فروش شد. با این حساب هر دو ایده، با تجربه قبلی همراه هستند.

به گزارش فرارو، خودرو فقط در بورس قابل عرضه خواهد بود. اگر طرحی مجلس برای ساماندهی بازار خودرو ارائه کرده به مرحله اجرا دربیاید، فاصله چندانی تا تحقق این جمله نخواهیم داشت. چراکه بر اساس این طرح خودروساز‌ها تنها در بورس می‌توانند محصولات خود را عرضه کنند. این طرح شرایط و جزئیات مخصوص خودش را دارد. برای مثال هر کس هر سه سال یک بار می‌تواند از بورس خودرو بخرد. خریداران خودرو از بورس اگر قبل از سه سال ماشین خود را بفروشند، مشمول مالیات سنگین می‌شوند.

 

پیش از این محدودیت دوساله برای فروش خودرو در این طرح در نظر گرفته شده بود. مالیات فروش قبل از پایان سه سال از زمان خرید خودرو، ۸۰ درصد از مابه‌تفاوت قیمت خودرو در بورس و قیمت تمام شده یا همان قیمت کارخانه در نظر گرفته شده. برای مثال اگر یک خودرو ۱۰۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده باشد و کسی آن را در بورس با قیمت ۱۲۰ میلیون تومان بخرد، باید ۸۰ درصد مابه‌تفاوت ۲۰ میلیونی را یعنی حدود ۱۶ میلیون تومان مالیات پرداخت کند. این مورد برای جلوگیری از دلالی در طرح مجلس آمده.

 

آنطور که سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس می‌گوید، اگر اختلافی بین قیمت تمام شده خودرو و قیمت فروش آن در بورس به وجود بیاید، مابه‌تفاوت این دو قیمت به جیب خودروساز نخواهد رفت. بلکه این مبلغ اضافه‌تر به یک صندوق در وزارت صنایع واریز خواهد شد و ۱۰ دصد از منابع آن به عنوان پاداش به خودروساز می‌رسد. ۵۰ درصد در قالب تسهیلات قرض‌الحسنه برای تحقیق و توسعه خودروسازان، ۲۰ درصد برای توسعه شبکه حمل و نقل عمومی و جایگزین کردن خودرو‌های فرسوده و ۲۰ درصد به عنوان تسهیلات به زوج‌های جوان که توان خرید خودرو ندارند پرداخت می‌شود. با این حساب مابه‌تفاوت قیمت بازار و کارخانه دیگر به جیب دلال‌ها نخواهد رفت.

معایب: طرح عرضه خودرو در بورس مخالفان جدی دارند. یکی از موارد این است که عرضه خودرو توسط خودروساز‌ها خیلی کمتر از نیاز بازار است. طوری که دو میلیون نفر برای خرید هشت هزار خودرو ثبت نام می‌کنند. در صورتی که در بورس عرضه کمتر از تقاضا باشد، قیمت‌ها صعودی خواهد شد و ممکن است باعث گرانی خودرو شود. در چنین حالتی خرید خودرو بیش از گذشته به آرزوی محال تبدیل می‌شود. چراکه در شرایط فعلی روزنه امیدی هرچند کوچک به نام طرح‌های فروش فوق‌العاده برای خرید خودرو وجود دارد که با اجرای طرح عرضه خودرو در بورس همین روزنه کوچک هم از بین خواهد رفت. همچنین اگر دولت بخواهد برای قیمت خودرو در بورس سقف تعیین کند، دوباره شاهد رانت و اختلاف قیمت خودرو در بورس و بازار آزاد خواهیم بود. مورد دیگر اینکه خرید از بورس کالا شرایط خاص خودش را دارد که ممکن است خیلی از متقاضیان خودرو از آن آگاهی نداشته باشند.

مزایا: خودروساز‌ها با اجرا شدن طرح عرضه خودرو در بورس وضعیت مالی بهتری پیدا خواهند کرد. در حال حاضر خودروسازی‌ها زیان‌ده هستند و گفته می‌شود این مورد به خاطر فروش خودرو با قیمت مصوب و کمتر از قیمت تمام شده آن است. با عرضه خودرو در بورس با قیمت واقعی، بخشی از مابه‌تفاوت قیمت پایه به خودروساز‌ها خواهد رسید.

مشتریان خودرو به عنوان مصرف‌کننده با اجرا شدن طرح عرضه خودرو در بورس می‌توانند بدون انتظار برای برنده شدن در قرعه‌کشی صاحب خودرو شوند. دیگر لازم نخواهد بود خریدار خودرو سراغ دلال‌های بازار آزاد برود و با ثبت قیمت پیشنهادی خود در بورس کالا می‌تواند خودرو بخرد. هرچند این قیمت بالاتر از قیمت دستوری فعلی باشد. همچنین در صورت اجرای طرح پیش‌فروش خودرو در بورس مشابه آنچه در سال ۹۶ برای خودرو سراتو اتفاق افتاد، مشتریان خودرو می‌توانند بعد از خرید در بورس کالا، از سود اوراق مشارکت استفاده کنند و در صورت انصراف از خرید، اوراق خود را در بورس به مشتری دیگری بفروشند. در طرح فروش سراتو در بورس در سال ۹۶ حدود پنج هزار خودرو با قیمت ۸۷ میلیون تومان در بورس کالا عرضه شد.

بورس کالا با اجرا شدن طرح عرضه خودرو در بورس جایگاه ویژه‌ای پیدا خواهد کرد. در حال حاضر تنها مواد اولیه تولید مثل فولاد، سکه و زعفران و ... در بورس کالا عرضه می‌شوند و زمانی که خریداران خودرو مجبور به خرید از بورس کالا شوند، می‌توانیم رشد این بازار را شاهد باشیم. از طرف دیگر با عرضه خودرو در بورس، صورت‌های مالی شرکت‌های خودروساز وضعیت بهتری پیدا خواهد کرد و ممکن است شاهد افزایش قیمت سهام آن‌ها در بورس باشیم. با توجه به بزرگ بودن شرکت‌های خودروسازی، این موضوع می‌توان روی کل بازار سرمایه تاثیر بگذارد.

اقتصاددان‌ها از آزاد شدن قیمت‌ها استقبال می‌کنند و مخالف جدی قیمت‌گذاری دستوری هستند. برای همین شاهد حمایت اغلب آن‌ها از عرضه خودرو در بورس هستیم. این مورد به کلی بازار سیاه خودرو را حذف خواهد کرد. پولی که در حال حاضر از مابه‌تفاوت قیمت خودرو در کارخانه و بازار به جیب دلال‌ها می‌رود، از بازار جمع خواهد شد و می‌تواند باعث آرامش بازار خودرو شود. اتفاقی که نگاه سرمایه‌ای به خودرو را از بین می‌برد و خودرو دوباره به یک کالای مصرفی تبدیل خواهد شد.

 

فروش متری مسکن، اولین طرح برای عرضه مسکن در بورس کالا است. بر اساس این طرح، انبوه‌ساز‌ها برای تامین مالی پروژه‌های ساخت مسکن، خانه‌هایی که قرار است ساخته شوند را در بورس پیش‌فروش می‌کنند. طوری که خریداران مسکن در بورس به ازای هر برگه اوراق بهادار، صاحب بخشی از مسکن خواهند شد. قیمت این اوراق طبیعتا در طرح پیش‌فروش کمتر از قیمت مسکن در بازار است و زمانی که پروژه تکمیل شود، خریداران مسکن می‌توانند با ارائه اوراق خریداری شده، صاحب خانه شوند. این همه ماجرا نیست.

 

در حال حاضر اوراق تسه تنها راه ارتباط بین بورس و بازار مسکن هستند. خریداران اوراق تسه با ارائه آن به بانک می‌توانند وام مسکن دریافت کنند. هرچند این وام با اقساط سنگین و قدرت کم برای پوشش هزینه‌های خرید خانه چندان برای خانه‌دار شدن امیدوارکننده نیست. دیگر انواع وام مسکن هم شرایط مشابهی دارند. برای مثال در طرح وام مسکن جوانان، بعد از پنج تا ۱۵ سال سپرده‌گذاری مداوم در بانک مسکن، نهایتا وام مسکن با شرایط ۱۵ سال پیش پرداخت می‌شود که رقم آن نسبت به قیمت روز مسکن تقریبا ناچیز است. درحالی که اگر سپرده‌گذاری در بانک جای خود را به سپرده‌گذاری در اوراق بورسی بگذارد، می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد.

معایب: فروش مسکن در بورس می‌تواند به عاقبت طرح عرضه اوراق تسهیلات مسکن دچار شود. قیمت هر برگه تسه در بورس نوسانات زیادی دارد و این روز‌ها به ۸۰ هزار تومان رسیده. برخی اوراق تسهیلات مسکن بانک ملی با نماد تملی هم تا ۱۶۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند که باعث افزایش هزینه‌های دریافت وام مسکن می‌شود. با توجه به اینکه قیمت‌ها در بورس براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، ممکن است قیمت مسکن در بورس از بازار سبقت بگیرد و این مورد باعث افزایش قیمت مسکن شود.

مزایا: با طرح فروش متری مسکن دیگر سرمایه‌گذاری در بازار مسکن بودجه میلیاردی نمی‌خواهد و هر کس می‌تواند با خرید حتی یک متر واحد مسکونی، در این بازار سرمایه‌گذاری کند. با این تفاوت که این سرمایه‌گذاری به جای دلالی و التهاب در بازار، نقش تامین مالی برای ساخت مسکن را ایفا می‌کند. همچنین امکان پیش‌خرید خانه با شرایط راحت‌تر و با هزینه کمتر برای کسانی که می‌خواهند سقفی بالای سرشان باشد، فراهم خواهد شد.

از طرف دیگر انبوه‌ساز‌ها دیگر برای ساخت مسکن مشکل مالی نخواهند و می‌توانند با کمک بورس سرمایه لازم برای ساخت را به دست بیاورند. یکی از مشکلات اصلی بازار مسکن، افزایش هزینه‌های ساخت است که باعث شده انبوه‌ساز‌ها نتوانند آنطور که باید مسکن جدید ساخته و به بازار عرضه کنند.

در طرح وام مسکن جوانان، با جایگزین شدن سپرده‌گذاری در بانک با خرید اوراق در بورس، این بار دیگر ارزش سپرده‌گذاری در طول پنج تا ۱۵ سال از بین نخواهد رفت و قیمت اوراق همگام با تورم افزایش پیدا می‌کند. با این کار متقاضیان وام مسکن جوانان می‌توانند به جای پرداخت پول، سالانه رقم مشخصی اوراق از بورس بخرند و به بانک تحویل دهند. ارزش اوراق با توجه به تورم افزایش پیدا می‌کند و آن‌ها در پایان مدت پنج یا ۱۵ سال، متناسب با شرایط روز بازار وام مسکن جوانان دریافت می‌کنند. در حال حاضر سقف وام مسکن جوانان ۴۰۰ میلیون تومان است و به متقاضیانی که از امسال شروع به سپرده‌گذاری کنند، بین پنج تا ۱۵ سال آینده پرداخت خواهد شد. کسانی که امسال بعد سال‌ها سپرده‌گذاری وام مسکن جوانان می‌گیرند، تنها حدود ۸۰ میلیون تومان نصیبشان می‌شود.

با جایگزین کردن اوراق بورسی با سپرده‌گذاری بانکی در طرح مسکن جوانان، دولت می‌تواند منابع لازم برای پرداخت تسهیلات را از فروش اوراق در بورس به دست بیاورد. با توجه به اینکه قیمت اوراق همگام با تورم افزایش پیدا می‌کند، دولت هر سال منابع بیشتری برای پرداخت وام مسکن در اختیار خواهد داشت.