حسن روحانی در فروردین سال ۹۶ در حالی وارد رقابتهای انتخاباتی ریاستجمهوری شد که برجام را بهعنوان برگ برنده دولت اول خود در دست داشت و اصلاحطلبان و طرفداران آنان از دولت او حمایت میکردند. بااینحال روحانی باید با دو رقیب جدی از طیف اصولگرا به رقابت میپرداخت؛ محمدباقر قالیباف، شهردار تهران و رقیب اصلی او در انتخابات قبل و همچنین سیدابراهیم رئیسی، تولیت آستان قدس رضوی. در کنار حسن روحانی، اسحاق جهانگیری، معاوناولش نیز در انتخابات ریاستجمهوری ثبتنام کرد و در واقع دفاع جانانه او در مناظرات، به پیروزی روحانی کمک بزرگی کرد.
شرق در ادامه نوشت: در نهایت قالیباف به نفع رئیسی و جهانگیری به نفع روحانی کنار رفتند تا در ۲۹ اردیبهشت آن سال، باز هم حسن روحانی با ۲۳میلیونو۶۳۶هزارو ۶۵۲ رأی و کسب ۵۷ درصد آرا بهعنوان رئیس دولت انتخاب شود. رئیسجمهور که چهار سال اول دولت خود را بهخوبی طی کرده بود، در دولت دوم به دردسرهای عظیمی برخورد کرد؛ از خروج آمریکا از برجام تا اعتراضهای خیابانی مردم به خاطر گرانی بنزین.
اعتراضات دی ۹۶
هفتم دی ۹۶ تجمعی در شهر مشهد با عنوان «نه به گرانی» و در اعتراض به سیاستهای اقتصادی دولت برگزار شد، اما کسی فکر نمیکرد از فردای آن روز این تجمع کمکم فراگیر شود و اکثر نقاط کشور همچون تهران، کرج، اهواز، اصفهان، کرمانشاه، قزوین و... را دربر گیرد. این اعتراضها منجر به کشته و زخمی شدن عدهای شد.
بعد از این اتفاقات، تصمیم گرفته شد چندروزی شبکههای اجتماعی مانند تلگرام از دسترس خارج شوند. حسن روحانی در اولین واکنش به این اعتراضها گفته بود: «در عین حالی که از نقد استقبال میکنیم و دستگاههای مسئول کشور باید زمینه را برای انتقاد و اعتراض قانونی مردم، حتی راهپیمایی و اجتماع قانونمند آنها فراهم کنند و این حق مردم است، اما نباید بگذاریم فضایی ایجاد شود که در آن فضا دوستداران انقلاب و مردم نگرانی برای زندگی و امنیتشان ایجاد شود».
جهانگیری، معاوناول رئیسجمهوری نیز گفته بود: «امروز کسانی این مسائل را بهانه کرده اند و بانی حوادثی شده اند که ابعاد و زوایای دیگری دارد و باید بدانند دود این حوادث به چشم خود آنها خواهد رفت؛ چراکه وقتی جریان اجتماعی ایجاد شد و به سطح خیابان رسید، قطعا کسانی که آن را شروع کرده اند، کنترلکننده آن نخواهند بود و دیگران سوار بر آن موج خواهند شد».
رئیسجمهور در آخرین جلسه هیئت دولت در سال ۹۶ نیز به این اعتراضها اشاره کرد و آن را فقط متوجه دولت ندانست: «سخنان مردم، فرکانس و مخاطب خاصی که صرفا به سمت قوه مجریه باشد، ندارد و با پارازیت نمیتوان سخنان مردم را نشنیده گرفت. همه باید گوش شنوایی در مقابل مطالبات و انتقادات داشته باشند و امروز دیگر زمان پارازیت نیست و باید همه فرکانس و صدای مردم را شنید. مردم اشکالات، انتقادات و پیشنهادهایی دارند و همه باید به آن توجه و عمل کنند و با عمل به آن میتوان همبستگی ملی را حفظ و تقویت کرد».
در شهریور سال ۹۷ نیز وقتی روحانی برای پاسخگویی به سؤال نمایندگان به مجلس رفته بود، به حوادث دی ۹۶ اشاره کرد و با طرح این سؤال که چه شد کشوری که در یک مسیر کاملا آرام حرکت میکرد، یکمرتبه فضایش تغییر کرد؟ گفته بود: «تاریخ این تغییر پنجم دیماه سال ۹۶ است. هرکس تاریخ دیگری بدهد، به اعتقاد من آدرس غلط به مردم داده است. پنجم دیماه سال ۹۶ بود که مردم ناگهان دیدند در خیابانها عدهای شعار میدهند و شعارها کمکم به شعارهای هنجارشکنانه و غیرقابلقبول برای همه مردم تبدیل شد و مردم را دچار حیرت کرد. حادثه دیماه، آقای ترامپ را به طمع انداخت که در اواخر دیماه اعلام کند من در برجام نمیمانم».
ترامپ، برجام و عکس یادگاری
نیمه اردیبهشت سال ۹۷، رئیسجمهور آمریکا بالاخره تهدید خود را عملی کرد و به صورت یکطرفه از برجام خارج شد. دونالد ترامپ اعلام کرد این توافقنامه وحشتناک بوده و هرگز نباید امضا میشده است. پس از آن بود که رئیسجمهور آمریکا بالاترین سطح از تحریمهای اقتصادی را علیه ایران اعمال کرد.
حسن روحانی نیز بعد از این اتفاق خبر داد که ایران در برجام خواهد ماند، اما در صورت نیاز، غنیسازی صنعتی را بدون محدودیت آغاز میکند. دولت از آن تاریخ تا امروز پنج گام برای کاهش تعهدات هستهای برجام برداشته است.
رئیسجمهور چندیپیش خروج ترامپ از برجام را به دلیل لجبازی با باراک اوباما، رئیسجمهور سابق آمریکا، دانسته و گفته بود: «آمریکاییها ۱۸ اردیبهشت ۹۷ تحت فشار تندروهای داخلی آمریکا، اسرائیل و عربستان و لجبازیای که ترامپ با رئیسجمهور قبلی داشت، دست به دست هم دادند، کار بسیار احمقانهای انجام داده و از این توافق به صورت یکجانبه خارج شدند. ذهنیت آنها این بود که با خروج آنها، ما هم از برجام خارج میشویم و پرونده به شورای امنیت میرود و در نهایت ما هر آنچه را به دست آوردهایم از دست میدهیم».
با اینکه دونالد ترامپ با خروج از برجام، دیوار بیاعتمادی بین ایران و آمریکا را بالاتر برد، اما چندین بار مدعی شد که میخواهد با ایران مذاکره کند. تیر سال ۹۷ محمود واعظی، رئیسدفتر روحانی، خبر داد که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۹۶ رئیسجمهوری آمریکا هشت بار تلاش کرده با رئیسجمهوری ایران صحبت کند، اما پاسخ حسن روحانی منفی بوده است.
سال گذشته چند روز مانده به نشست سازمان ملل، ترامپ در نشست مشترک خود با امانوئل مکرون، رئیسجمهوری فرانسه، گفت احتمال دیدار با رئیسجمهور ایران در چند هفته آینده واقعبینانه به نظر میرسد. روحانی، اما دراینباره گفت اگر راست میگویید اولین گام بازگشتن از تحریمهای ایران است.
او همچنین به طعنه گفت که بهدنبال عکسگرفتن نیست. روحانی در سخنرانی خود در نیویورک نیز به ماجرای خروج آمریکا از برجام اشاره کرده و گفته بود: «ما را به مذاکره میخوانند؛ درحالیکه خود از معاهده گریزان هستند. ما با همین دولت فعلی آمریکا بر سر میز ۱+۵، در گفتگو بودیم، اما آنها بر عهد سلف خویش، خط بطلان کشیدند. پاسخ ما به مذاکره تحت تحریم، نه است».
در همین سفر بود که نشریه «نیویورکر» مدعی شد رئیسجمهور فرانسه تلاش کرد تا یک گفتوگوی تلفنی سهنفره با روحانی و ترامپ برقرار کند، اما رئیسجمهور ایران در جمع خبرنگاران اعلام کرد آن را نپذیرفته است. چندیپیش آمریکا تحریمهای بیشتری را علیه ایران اعمال کرد، اما در کمتر از یک ماه مانده به انتخابات آمریکا، دونالد ترامپ باز از مذاکره با مقامات ایران سخن میگوید.
وزرایی که نماندند
برخلاف دولت اول حسن روحانی، چالشهای اقتصادی از سال ۹۶ به بعد چنان زیاد شد که ترکش آن به وزرای کابینه نیز برخورد کرد و چند وزیر اقتصادی دولت دوازدهم از ادامه راه بازماندند. علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که دو بار استیضاح شده بود، در مرداد سال ۹۷ از سوی مجلس برکنار شد.
مسعود کرباسیان، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز تنها یک سال در این پست باقی ماند و در شهریور ۱۳۹۷ از سوی مجلس استیضاح و برکنار شد. محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز که در آستانه استیضاح از سوی مجلس بود، به ناگهان در مهر ۱۳۹۷ استعفا داد، اما از سوی روحانی بهعنوان وزیر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مجلس معرفی شد و جالب آنکه رأی نیز آورد.
برخی از وزرای دولت دوم روحانی نیز خود از قطار کابینه پیاده شدند؛ عباس آخوندی، در مهر ۱۳۹۷ با انتشار نامهای به سه استعفای قبلی خود اشاره کرد و بهطور رسمی از وزارت راه و شهرسازی استعفا داد و رئیسجمهور نیز آن را پذیرفت.
حسن قاضیزادههاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در دی سال ۱۳۹۷ به دلیل بودجه کمی که به بخش سلامت تخصیص داده شده بود، استعفا داد و محمد بطحایی، وزیر آموزشوپرورش نیز در خرداد ۱۳۹۸ استعفا داد و رفت. محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی نیز در آذر ۱۳۹۸ استعفا داد و رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در اردیبهشت امسال از سوی حسن روحانی برکنار شد.
پس از آن رحمانی در نامهای خطاب به رئیسجمهور نوشت که محمود واعظی او را تهدید کرده که اگر برای احیای دوباره وزارت بازرگانی با نمایندگان مجلس لابی نکند، باید استعفا دهد، اما او قبول نکرده است. مهمترین استعفا، اما به محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، برمیگردد که در اسفند سال ۹۷ بعد از انتشار خبر حضور کوتاه بشار اسد در تهران و ملاقاتش با مقام معظم رهبری و حسن روحانی، رئیسجمهوری، اتفاق افتاد. او در یک پست اینستاگرامی از مردم سپاسگزاری کرده و از کاستیها و کوتاهیها در دوران خدمت پوزش خواسته بود، با این حال حسن روحانی با این استعفا موافقت نکرد و ظریف به وزارتخانه بازگشت.
اعتراضات آبان ۹۸
بعد از آنکه دولت در ۲۴ آبان سال گذشته تصمیم گرفت قیمت بنزین را افزایش دهد، موجی از اعتراضات سراسر کشور را فرا گرفت که موجب درگیری و خسارت به اماکن عمومی و دولتی شد و تعدادی نیز کشته و زخمی شدند.
اعتراضها در شهرهای مختلف باعث شد تا به دستور شورای عالی امنیت ملی، چند روزی اینترنت قطع شود. خبرگزاری رویترز مدعی شده بود تعداد کشتهشدگان هزارو ۵۰۰ نفر بوده و سازمان عفو بینالملل نیز در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ از آمار ۳۰۴ نفر کشتهشده خبر داده بود.
بااینحال، در خرداد امسال، وزیر کشور در یک برنامه تلویزیونی گفت که حدود ۴۰ یا ۴۵ نفر، یعنی حدود ۲۰ درصد کشتهشدگان، افرادی بودند که با سلاحهایی کشته شدند که سلاح سازمانی نبود و آنها شهید شدند؛ پس آمار کشتهشدگان براساس گفته عبدالرضا رحمانیفضلی، حدود ۲۰۰ تا ۲۲۵ نفر بوده است. مجتبی ذوالنوری، نماینده مجلس یازدهم که ریاست کمیسیون امنیت ملی در مجلس دهم را هم بر عهده داشت نیز تعداد کشتههای آبان را ۲۳۰ نفر اعلام کرده است.
بالارفتن قیمت دلار
از بزرگترین مشکلات این روزهای کشور، گرانی و افزایش بیسابقه قیمت دلار و طلاست. بیستم فروردین سال ۹۷ اسحاق جهانگیری بعد از پایان جلسه فوقالعاده ستاد اقتصادی دولت برای مدیریت بازار ارز اعلام کرد که عرضه دلار بالاتر از چهارهزارو ۲۰۰ تومان، قاچاق است و بعد از آن بود «دلار جهانگیری» وارد ادبیات مردم شد؛ هرچند قیمت دلار این مقدار نماند و تا بالای ۳۰ هزار تومان نیز رسیده است. تحریمهای آمریکا و عدم فروش نفت از دلایل اصلی کاهش ارزش پول ملی عنوان شده و رئیسجمهور نیز بارها از مدیریتکردن بازار سخن گفته است. او روز چهارشنبه در جلسه هیئت دولت اعلام کرد در ششماهه دوم سال شرایط اقتصادی بهتر خواهد شد.
کرونا
ویروس کووید۱۹ بدون شک مهمترین چالش این روزهای تمام رؤسای دولت در جهان است. بعد از آنکه اولین مبتلایان کرونا در ایران اعلام شد، حسن روحانی در چهارم اسفند سال گذشته «ستاد ملی مبارزه با کرونا» را تشکیل داد و وزیر بهداشت را به ریاست آن برگزید. او از آن تاریخ به این سو هر هفته در جلسات این ستاد شرکت میکند و با اینکه هیچگاه زیر بار قرنطینه کامل کشور نرفت، اما دستور اجرائیشدن طرح «فاصلهگذاری هوشمند» را داد و بهتازگی و با شروع موج سوم این ویروس، محدودیتهای بیشتری را در نظر گرفته است. روحانی بارها گفته باید تا مدتی نامعلوم به زندگی با کرونا عادت کنیم.