ابعاد سیاسی انفجار هولناک بیروت

فرارو- انفجار مهیبی که در ساعات پایانی روز گذشته بیروت پایتخت لبنان را لرزاند تاکنون بیش از ۱۰۰ کشته و ۴ هزار زخمی بر جای گذاشته است و هر ساعت آمار قربانیان و مصدومان این انفجار بالاتر می‌رود.

به گزارش فرارو، بر اساس گزارش‌ها بیروت در کوتاه‌ترین زمان ممکن به شهری جنگ زده تبدیل شد. برخی رسانه‌ها حادثه بیروت را با واقعه هیروشیما و چرنوبیل مقایسه کرده‌اند و آن را "بیروتشیما" خوانده اند. خسارات جبران ناپذیری به بیروت وارد آمده است. بندر بیروت به تلی از خاک تبدیل شده است.

از همان ساعات اولیه گمانه‌زنی‌های زیادی درباره منشا حادثه مطرح شد، اولین واکنش رسمی، اما دیشب توسط حسان دیاب نخست وزیر لبنان صورت گرفت، او که در ابتدا به مردم لبنان قول داده بود تا با مسببان و عاملان این حادثه برخورد کند، و به تردید‌ها در خصوص اینکه چه کسانی عامل این حادثه می‌تواند باشد، دامن زده بود ساعاتی بعد علت حادثه را انفجار بیش از ۲ هزار و ۷۵۰ تن نیترات آمونیوم اعلام کرد.

میشل عون رییس جمهور مسیحی لبنان نیز روایتی مشابه نخست وزیر سنی مذهب این کشور ارایه داد و انفجار را حاصل اشتعال هزاران تن نیترات آمونیوم اعلام کرد.

بنا بر گزارش‌ها، این محموله از یک کشتی که در سال ۲۰۱۳ میلادی در بندر بیروت مستقر شده تخلیه و سپس در یکی از انبار‌ها ذخیره شده بوده است.

نیترات آمونیوم یک ماده شیمیایی با قابلیت انحلال بالا در آب و به شدت گرمازا است. نیترات آمونیوم در صنعت کشاورزی به عنوان یک کود نیتروژنی استفاده می‌شود. این ماده هر چند گران محسوب می‌شود، اما در اغلب شرایط از پایداری بالایی در طبیعت برخوردار است و به همین دلیل فعالان صنعت کشاورزی آن را نسبت به دیگر کود‌های نیتروژنی ترجیح می‌دهند. گفته می‌شود نیترات آمونیوم به تنهایی قابلیت اشتعال ندارد و باید عامل بیرونی و یا یک شرایط خاص آن را مشتعل کند.

درباره حادثه بیروت شایعات زیادی مطرح است، شایعاتی که در چهارچوب رقابت‌های سیاسی معنا پیدا می‌کند.

برخی رسانه‌های عربی منطقه همچون شبکه خبری العربیه متعلق به عربستان سعودی این ادعا را مطرح کردند که انفجار در یکی از انبار‌های موشک حزب الله لبنان بوده است. روزنامه اسراپیلی هاآرتص نیز در ابتدا چنین گمانه‌ای را مطرح، ولی سپس آن را از وبسایت خود حذف کرد. این ادعا‌ها رد شده‌اند.

از سوی دیگر شامگاه سه شنبه رییس جمهور آمریکا که در کاخ سفید با خبرنگاران صحبت می‌کرد، انفجار بیروت را یک «حمله وحشتناک» عنوان کرد. موضوعی که به سرعت در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد و احتمال یک حمله از جانب اسراییل را مطرح کرد.

ساعتی پس از موضوع گیری ترامپ، سه مقام وزارت دفاع آمریکا به شبکه خبری سی ان ان گفتند که نظر آن‌ها با آنچه رییس جمهور مطرح کرد متفاوت است و حادثه دیروز بندر لبنان را یک حمله نمی‌دانند.

دو مقام وزارت امور خارجه به سی ان ان گفتند که پس از اظهارات ترامپ، مقامات لبنانی با دیپلمات‌های آمریکایی درباره استفاده از کلمه "حمله" در این مقطع ابراز نگرانی کردند.

تاکنون مقامات بسیاری از کشور‌ها برای کمک به لبنان اعلام آمادگی کرده‌اند. حسن روحانی رییس جمهور ایران نیز با ارسال پیامی به همتای لبنانی خود انفجار مهیب بیروت را تسلیت گفت و از آمادگی ایران برای ارسال کمک‌های پزشکی و دارویی برای مجروحان و مداوای آن‌ها خبر داد حادثه خبر داد.

به عقیده کارشناسان این انفجار می‌تواند تاثیر وسیعی در لبنان داشته باشد، اوضاع اقتصادی و سیاسی این کشور را متحول کند. لبنان در ماه‌های اخیر درگیر بحران‌های وسیعی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بوده است، حالا با این اتفاق چه بر سر این کشور خواهد آمد؟

حسن لاسجردی تحلیلگر مسائل کشور‌های عربی و خاورمیانه درباره تبعات سیاسی انفجار هولناک بیروت به فرارو گفت: "با توجه به ابعاد حادثه، تبعات سیاسی، اقتصادی و امنیتی وسیعی برای لبنان خواهد داشت. به طور حتم اولین پس‌لرزه آن نیز فشار بر دولت لبنان خواهد بود. دولت لبنان ماه‌ها درگیر مشکلات اقتصادی و اعتراض‌های مردمی بوده است. با توجه با اتفاق عظیم دیروز که تلفات و حجم آسیب بالایی داشته، برای بازسازی بیروت و رفع خرابی‌ها دولت باید هزینه‌های گزافی کند که این امکان در توان اقتصادی لبنان وجود ندارد."

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه مسئله دوم را "معارضین سیاسی" دانست و گفت: «مخالفان سیاسی دولت لبنان قطعا در روز‌های آینده اعلام موضع می‌کنند. لبنان در هفته‌ها و ماه‌های گذشته با اعتراضات گسترده خیابانی و نارضایتی‌های اجتماعی عمیقی روبه‌رو بوده است. منتقدان هم به مباحث اقتصادی بیش از دیگر مسائل تاکید می‌کردند و خواستار اصلاح وضعیت بودند. دولت هم تلاش‌هایی انجام داده بود و از یک طرف به دنبال حل مشکلات ناشی از شیوع کرونا و از سوی دیگر در حال برنامه‌ریزی برای بهبود وضعیت اقتصادی لبنان بود. با این حادثه تمام این برنامه‌ها مختل می‌شود و دولت لبنان بعید است توفیق زیادی در کنترل بحران اقتصادی پیدا کند مگر آنکه کمک‌های گسترده و وسیع بین‌المللی به لبنان صورت گیرد. به هر صورت این اتفاق می‌تواند بر اعتراضات در لبنان دامن بزند.»

لاسجری نکته سوم را مسئله "بازیگران" سیاسی در لبنان دانست و افزود: «لبنان کشوری است که بازیگران بیرونی در آن بسیار موثرند. در روز‌های گذشته وزیر خارجه لبنان استعفا کرد که تحت تاثیر نقش بازیگران خارجی این اتفاق رخ داد؛ لذا نحوه ورود کشور‌های خارجی که در لبنان نفوذ دارند به این فاجعه -کمک‌ها و مساعدت‌ها و مواضع آنها- می‌تواند در فضای سیاسی لبنان به شدت تاثیرگذار باشد.»

این تحلیلگر مسائل بین الملل می‌گوید: "آنچه که بسیار اهمیت دارد این است که "چرا" این حادثه رخ داده است. ما باید منتظر اخبار جدید در این رابطه باشیم. اگر این انفجار صرفا یک اتفاق باشد و به شکل طبیعی رخ داده باشد، فضای سیاسی لبنان به یک طرف می‌رود و اگر دست اندازی، تاثیرگذاری و یا خرابکاری در میان باشد فضای دیگری در این کشور مهم خاورمیانه به وجود خواهد آمد. چیزی که روشن است افزایش التهاب‌های سیاسی در لبنان است."

او در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است این حادثه به سقوط دولت لبنان منجر شود؟، گفت: «وقتی اتفاقی این چنینی رخ می‌دهد نمی‌توان آینده را پیش بینی کرد، اما چون ظاهرا این اتفاق در واقع یک "حادثه" بوده است نمی‌تواند منجر به استعفا یا برکناری دولت شود. اما می‌تواند فضایی برای مخالفان ایجاد کند که بر فشار‌های خود به دولت اضافه کنند. در مجموع به دلیل اینکه هنوز در رابطه با چرایی و دلایل و دست اندرکاران حادثه نمی‌توانیم دقیق حرف بزنیم و هیچ منظر تحلیلی و کارشناسی درباره ابعاد ماجرا مطرح نشده است، حرف از استعفا یا برکناری دولت در چهارچوب گروکشی سیاسی قابل تحلیل است.»

لاسجردی درباره احتمال امنیتی بودن حادثه گفت: «من تصور نمی‌کنم اصل اتفاق امنیتی باشد، اما ممکن است عواملی مرتبط با مسائل امنیتی در شکل دادن به آن موثر بوده باشند. البته پس از حادثه بحث‌هایی درباره احتمال نقش اسرائیل در این حادثه در افکار عمومی لبنان مطرح بوده است. شایعاتی درباره حمله لیزری و مواردی این چنینی مطرح است، برخی هم احتمال خرابکاری داخلی را مطرح کرده اند. با این حال در حال حاضر که کارشناسی و بررسی جزییات مسئله انجام نشده است نمی‌توان به این گزاره‌ها توجه ویژه کرد.»