چرا زنان متاهل جراحی زیبایی انجام می‌دهند؟

بر اساس یافته‌های به دست آمده از یک مطالعه؛ عوامل مختلف فردی، خانوادگی- زناشویی و فرهنگی- اجتماعی باعث می‌شود که زنان متاهل، اقدام به انجام جراحی‌های زیبایی کنند.

به گزارش ایسنا، جراحی زیبایی مسئله‌ای است که می‌توان از جنبه‌های مختلف آن را بررسی کرد. مطالعات نشان داده است که انجام جراحی‌های زیبایی طی سال‌های گذشته در ایران افزایش یافته و سالانه مبالغ زیادی برای انجام این عمل‌ها صرف می‌شود.

به همین دلیل پژوهشگران دانشکده روان‌شناسی دانشگاه‌های علامه طباطبایی، آزاد اسلامی تهران و فردوسی مشهد، در مطالعه‌ای به بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و فردی موثر در گرایش افراد به عمل‌های زیبایی پرداختند.

جواد خدادادی سنگده، سولماز رنجی و محسن رضایی آهوانویی؛ پژوهشگرانی بودند که در این مطالعه همکاری داشتند.

پژوهشگران این پژوهش را به صورت کیفی و از طریق مصاحبه انجام دادند. آن‌ها تلاش کردند با بررسی صحبت‌های شرکت‌کنندگان در مصاحبه به تفسیر مفاهیم موجود در صحبت‌های آن‌ها بپردازند و دلایل اقدامات‌شان را بیابند.

این پژوهش در بازه زمانی سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶ انجام شد و محققان با ۲۱ نفر از زنان متاهل شهر کرج که سابقه جراحی زیبایی انجام داشتند، مصاحبه عمیق انجام دادند. معیار‌های انتخاب شرکت‌کنندگان در پژوهش این موارد بود: حداقل یک سال از عمل جراحی زیبایی‌شان گذشته باشد، جراحی آن‌ها صرفا برای زیبایی انجام شده باشد و دلایل پزشکی و ترمیمی نداشته باشد و برای شرکت در پژوهش رضایت داشته باشند.

مصاحبه عمیق با افراد، با این سوال شروع می‌شد که «چه شد که تصمیم گرفتید عمل جراحی انجام دهید؟» و در ادامه مصاحبه‌کننده با پرسیدن سوالات کاوشگرانه مثل «می‌توانید بیشتر در این مورد بگویید؟» یا «منظورتان از این مورد چه بود؟»، معانی، جزئیات و اطلاعات بیشتری فراهم می‌کرد و ابهام را کاهش می‌داد.

این مصاحبه‌ها به طور معمول در حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه انجام می‌گرفت و با کسب اجازه از افراد ضبط می‌شدند. پس از پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، مفاهیم به دست‌آمده تحلیل و طبقه‌بندی می‌شدند.

جراحی‌های زیبایی مورد نظر این مطالعه کلیه جراحی‌های زیبایی بدون ضرورت پزشکی، مثل جراحی بینی، پلک، ابرو، گونه، پیشانی، گردن، پهلو، باسن و اشکال مختلف پیکرتراشی بودند.

افرادی که در این مطالعه شرکت کردند بین ۲۳ تا ۵۸ ساله بودند و تحصیلات شش نفر از افراد دیپلم و پایین‌تر، چهار نفر فوق‌دیپلم، ۹ نفر لیسانس و دو نفر فوق‌لیسانس بودند. از نظر میزان درآمد، هفت نفر عالی، هشت نفر خوب، چهار نفر متوسط و دو نفر ضعیف بودند. ۱۲ نفر در مسکن شخصی، هفت نفر در مسکن استیجاری و دو نفر در مسکن سازمانی زندگی می‌کردند. ۹ نفر از افراد خانه‌دار و ۱۱ نفر شاغل بودند.

یافته‌های به‌دست آمده در پژوهش‌ها در سه حوزه فردی، زناشویی-خانوادگی و فرهنگی- اجتماعی طبقه‌بندی شدند.

عوامل فردی

طبق نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش، عوامل فردی موثر بر انجام عمل‌های زیبایی: خودپنداره منفی، انزوای اجتماعی، بدریخت انگاری، تجربه نشانگان روان‌رنجوری (افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری)، گرایش به الگوی شخصیتی خودشیفته، نیاز به تایید و تنوع‌طلبی و ترس و اجتناب از نشانگان پیری، بودند. در تحقیقات گذشته مشخص شده بود که تنها زنانی که اعتماد به نفس پایینی دارند اقدام به جراحی زیبایی می‌کنند، ولی در این مطالعه زنان با اعتماد به نفس بالا نیز تنها برای تنوع طلبی و ترس و اجتناب از نشانگان پیری جراحی‌های زیبایی انجام داده‌اند.

به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ این موضوع نشان‌دهنده آن است که نیاز‌های امنیت، سلامت، حمایت و پذیرش در افراد اقدام کننده به‌صورت قابل تأملی ارضاء نشده است؛ بنابراین وجود چنین مؤلفه‌هایی نشانگر این است که افراد اقدام‌کننده به جراحی زیبایی، توجه، محبت، گرمی و مصاحبت با دیگران را کمتر دریافت کرده‌اند، منابع حمایتی مناسبی نداشته و دنبال رسیدن به این منبع حمایتی هستند.

عوامل خانوادگی-زناشویی

ادراک تکراری شدن برای همسر، جلب توجه همسر، سابقه اقدام به جراحی زیبایی در خانواده، رفتار تحقیرآمیز همسر و سایر اعضای خانواده، افزایش رضایت جنسی، کمرنگ شدن صمیمیت زناشویی و نگرش مثبت و تشویق همسر؛ عوامل خانوادگی- زناشویی بودند که در اقدام افراد به جراحی زیبایی نقش داشتند.

به گفته پژوهشگران؛ این عوامل در سطح خانواده، از طریق فشار و الگو‌های رفتاری تحقیرآمیز از سوی اعضای خانواده و همسر برای انجام جراحی زیبایی ایجاد انگیزه می‌کند. رفتار‌های تحقیرآمیز، از دوران کودکی در خانواده‌ها بوده و تا دوران بزرگسالی نیز ادامه داشته است و زمینه‌ساز نارضایتی فرد از بدنش را فراهم می‌کند.

یکی دیگر از عوامل اصلی که به عنوان انگیزه انجام عمل زیبایی مطرح می‌شود، کسب رضایت همسر است. در مواردی همسران‌شان در مورد ظاهر آن‌ها اظهار نظر کرده و در مواردی هم زنان احساس می‌کردند که همسران‌شان غیرمستقیم آن‌ها را با زنانی که از آن‌ها زیباتر و بی‌نقص‌تر بودند، مقایسه می‌کردند. برخی از زنان تصور می‌کنند که برای همسرشان، جذابیت اولیه را ندارند و به عبارتی تکراری شده‌اند در نتیجه، به واسطه جراحی زیبایی، به دنبال جلب توجه همسرشان هستند.

یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در جراحی زیبایی، اطلاع از تجربه خوشایند دیگران است که باعث می‌شود زنان با آسودگی خاطر و اطمینان بیشتری جراحی زیبایی را انتخاب کنند. زنان از طریق آشنایان و دوستان خود به طور مستقیم یا با واسطه در جریان چگونگی شرایط و مراحل جراحی زیبایی و نوع ارزیابی کسانی که این تجربه را داشته‌اند قرار می‌گیرند.

عوامل فرهنگی- اجتماعی

نقش همسالان و دوستان، دریافت تأیید اجتماعی، ارزش یافتن زیبایی و ریخت‌پروری، نقش مدل‌های رسانه‌ای، تسهیل اقدام به جراحی و پیشرفت جراحی زیبایی و مد شدن اقدام به جراحی از عوامل فرهنگی- اجتماعی موثر در انجام جراحی‌های زیبایی هستند.

به گفته محققان این مطالعه؛ هرچه فشار همسالان و دوستان، رسانه‌ها و همچنین دریافت تأیید اجتماعی پررنگ‌تر باشد، احتمال جراحی زیبایی بیشتر می‌شود. زنانی که در صحنه اجتماع زندگی می‌کنند، از سوی رسانه‌ها، زمینه اجتماعی و دیگران، تأثیر می‌پذیرند.

به گفته پژوهشگران این مطالعه محدودیت‌هایی نیز دارد. با توجه به اینکه جامعه مورد مطالعه فقط شامل زنان متأهل شهر کرج است، نمی‌توان نتایج را تعمیم داد. همچنین اقدام به جراحی زیبایی از عوامل و متغیر‌های اثرگذار دیگری نیز ممکن است ناشی شود که در این مطالعه شناسایی نشده است. به علاوه؛ ممکن است با مطالعه جراحی زیبایی در زنان مجرد یافته‌های دیگری نیز به‌دست آید.

نتایج این پژوهش به صورت مقاله علمی پژوهشی در فصل‌نامه «پوست و زیبایی» وابسته به مرکز آموزش و پژوهش بیماری‌های پوست و جذام دانشگاه علوم پزشکی تهران، منتشر شده است.