توافق آمریکا و طالبان؛ آیا افغانستان رنگ صلح را به خود می‌بیند؟

فرارو- آمریکا و طالبان برای پایان دادن به جنگ در افغانستان به یک توافق صلح رسیدند که با حضور مقامات بلندپایه طالبان و آمریکا در دوحه پایتخت قطر امضا شد. با امضای این توافق، شمارش معکوس برای پایان یافتن طولانی‌ترین جنگ آمریکا آغاز و راه بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان هموار خواهد شد.

به گزارش فرارو، روز شنبه، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا برای شرکت در مراسم امضای توافق صلح با طالبان وارد دوحه شد. در دوحه، پمپئو کنار نمایندگان سیاسی گروهی می‌ایستد آمریکا در پاسخ به حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، آن را بمباران کرد و هنوز بمباران می‌کند. با این حال، نتوانست آن را ریشه کن کند. اکنون، بعد از قریب به دو دهه جنگ و خونریزی، طالبان و آمریکا به تفاهمی ابتدایی رسیده اند که اگر اجرا شود، شاهد خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان و برقراری آتس بس دائمی در این کشور خواهد بود.

در مراسم امضای توافق صلح افغانستان و طالبان، در کنار سران ارشد این گروه، مقاماتی نظیر زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان، مایک پمپئو و شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان، حضور داشتند. همچنین، مقامات ارشد دولت افغانستان نیز در دوحه حضور دارند.

تقریبا از یک سال و نیم گذشته، گفتگو‌های صلح طالبان و آمریکا در دوحه آغاز شد. در چند مورد، از جمله در ماه سپتامبر گذشته، این گفتگو‌ها به بن بست رسید، اما عزم دو طرفه طالبان و آمریکا برای رسیدن به یک مصالحه باعث تداوم گفتگو‌ها شد. تا اینکه دو طرف بالاخره توانستند به یک توافق مقدماتی و مرحله‌ای برسند.

مفاد «موافقنامه آوردن صلح به افغانستان»
براساس این توافق، آمریکا برنامه‌ای برای خروج تدریجی نیرو‌های خود از افغانستان طراحی می‌کند. در حال حاضر، آمریکا حدود ۱۳۰۰۰ نیرو در افغانستان دارد که در صورت اجرای توافق این نیرو‌ها به تدریج از افغانستان خارج خواهند شد. دولت‌های آمریکا و افغانستان روز شنبه در بیانیه مشترکی، گفتند براساس توافق صلح با طالبان، ظرف ۱۳۵ روز، آمریکا تعداد نیروهایش در افغانستان را به ۸۵۰۰ کاهش می دهد. در همین بیانیه آمده است که آمریکا ظرف ۱۴ ماه، همه نیروهای‌اش را از افغانستان خارج خواهد کرد.

کاهش بیشتر نیروها، به پایبندی طالبان به «کاهش خشونت‌ها» بستگی خواهد شد. هنوز معلوم نیست که خروج تدریجی نیرو‌های آمریکا و متحدان غربی اش از افغانستان، به چه نحوی اتفاق خواهد افتاد. اما طبق توافق، آمریکا و قدرت‌های غربی در افغانستان پایگاه‌های نظامی خواهند داشت.

خروج نیرو‌های خارجی از افغانستان، یکی از خواسته‌های اصلی طالبان در مذاکرات صلح بود.

توافق صلح به طور مرحله به مرحله اجرا می‌شود. همزمان با خروج تدریجی نیرو‌های آمریکایی و غربی از افغانستان، طالبان باید با دولت مستقر در کابل و سایر گروه‌های سیاسی و مدنی درباره یک آتش بس سراسری دائمی و ایجاد یک سیستم مبتنی بر تقسیم قدرت مذاکره کند. همچنین، طالبان نباید از گروه‌های تروریستی مانند القاعده و دیگران حمایت کند یا اجازه دهد از خاک افغانستان علیه منافع غربی حملاتی انجام دهند.

در مقابل طالبان می‌گوید بعد از امضای توافق صلح، ۱۰۰۰ زندانی افغانستانی را آزاد خواهد کرد، اما انتظار دارد که دولت افغانستان هم ۵۰۰۰ هزار زندانی طالبانی را آزاد کند.

بعد از این مرحله، گقتگو‌های طالبان با دولت کابل و سایر گروه‌ها (معروف به گفتگو‌های بین الافغانی) باید شروع شود.

 

چشم انداز آینده صلح در افغانستان
اما هنوز معلوم نیست که گفتگو‌های بین الافغانی چه زمانی شروع می‌شود یا برنامه دقیق آن چیست. امیرخان متقی عضو تیم مذاکره کنند طالبان، به شبکه الجزیره گفته است طالبان هنوز تصمیم نگرفته است که کجا با دولت افغانستان مذاکره کند.

متقی افزود: «توافق میان واشنگتن و طالبان، یک دستاورد تاریخی است، چون باعث خروج همه نیرو‌های آمریکایی {از افغانستان} می‌شود.»

افزون بر این، سهیل شاهین، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در دوحه، اعلام کرده است که پس از امضای توافق با آمریکا، زندانیان آزاد می‌شوند و بعد از آن گفتگو‌های بین الافغانی شروع خواهند شد.

توافق صلح بین طالبان و آمریکا در دوحه امضا شد. با این حال، هنوز هم طالبان برای ورود به مذاکرات بین الافغانی عجله‌ای ندارد. طالبان که تقریبا بیش از ۴۰ درصد خاک افغانستان را در تصرف دارد، از مذاکره با دولت کابل به عنوان اهرمی برای امتیازگیری استفاده کرد و بدون اینکه امتیاز قابل توجهی بدهد، امتیازات مهمی از آمریکا گرفت.

در حالی که بسیاری از کشورها، امکان مذاکره با دونالد ترامپ را منتفی می‌دانند، طالبان با درک بیزاری رئیس جمهور آمریکا از جنگ، از فرصت استفاده کرد و با او به توافق رسید. توافقی که کمترین مزیت آن برای طالبان، مشروعیت بخشی به آن است. وقتی که آمریکا حدود ۲۰ سال پیش به افغانستان حمله کرد، نه تنها طالبان را از قدرت برکنار کرد بلکه مشروعیت آن را نیز زیر سوال برد. اما در دو دهه گذشته، به تدریج طالبان خود را به عنوان یک بازیگر اصلی سیاسی در افغانستان به آمریکایی‌ها تحمیل کرد. آمریکا نیز چاره‌ای جز مذاکره با طالبان نداشت. اکنون، کاخ سفید با امضای توافق صلح با طالبان، عملا مشروعیت این گروه را به رسمیت شناخته و فقط از آن خواسته است که برخی مواضعش را تعدیل کند. در واقع، آمریکا رویه اصلاح و تعدیل مواضع طالبان را در پیش گرفته است نه نابودی آن.

از همین رو، دولت کابل از توافق آمریکا و طالبان احساس خطر می‌کند. مقامات کابل نگران هستند که «امارت اسلامی» جایگزین «جمهوری اسلامی» شود. این نگرانی در اظهارات اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان، طی یک کنفرانس خبری مشترک با مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا، مشهود بود. غنی گفت: «نظام مشروع و رسمی افغانستان، جمهوری است. در حالی که کسانی از امارت اسلامی سخن می‌گویند.»

نگرانی غنی بی اساس نیست. طالبان در حالی با آمریکا توافق صلح امضا کرد که اولا؛ دولت غنی در این امضا نقش چندانی نداشت، ثانیا؛ طالبان سلاح خود را زمین نگذاشته و همچنان اراضی وسیعی را در کنترل دارد. ثالثا؛ خروج نیرو‌های آمریکایی و غربی از افغانستان، حتی اگر تدریجی اتفاق بیافتد، ممکن است دولت کابل را در برابر طالبان تضعیف کند. حال که هزاران نیروی آمریکایی و غربی با بهترین تجهیزات نظامی در افغانستان مستقر هستند و طالبان ۴۰ درصد خاک افغانستان را در تصرف دارد، می‌توان تصور کرد که در صورت خروج نیرو‌های خارجی، طالبان چه مقدار از اراضی افغانستان را در اختیار خواهد داشت.

از سوی دیگر، دولت افغانستان که در مرحله بعدی باید با طالبان گفتگو کند، دچار اختلاف و شکاف شده است. در انتخابات اخیر افغانستان که میزان مشارکت کمتر از دو میلیون بود، دو نفر (اشرف غنی و عبدالله عبدالله) ادعای پیروزی کردند. اگرچه ظاهرا غنی توانسته است پیروزی خود را به دیگران بقبولاند. اما چنین پیروزی شکننده‌ای موجب تضعیف موضع مذاکراتی کابل در مقابل طالبان خواهد شد. از این رو، نمی‌توان چشم انداز مذاکرات بین الافغانی را روشن دانست. بلکه این مذاکرات، مسیر سخت و پرپیچ و خمی خواهد داشت که ممکن است به سیطره طالبان بر قدرت در افغانستان منتهی شود.