کدام دسته از بازداشت‌شدگان حوادث اخیر آزاد خواهند شد؟

آمار رسمی از تعداد بازداشتی‌های اخیر در دست نیست؛ اما شنیده‌ها از اخبار غیر‌رسمی حاکی است با تعدادزیادی مواجهیم. فقط در آماری که خبرگزاری فارس در بیست‌و‌هفتم آبان منتشر کرد، تعداد بازداشتی‌ها بیش از هزار نفر اعلام شده بود که با ادامه اعتراضات و گسترش آن، تعداد بازداشتی‌ها مطمئنا افزایش داشته است که سرنوشت و نحوه نگهداری این افراد یکی از دغدغه‌های مهم این روز‌ها است.

هرچند درباره معترضان بازداشت‌شده، وعده غربالگری داده شده تا افراد بی‌گناه یا کم‌اشتباه به‌زودی آزاد شوند؛ اما خبری از سرنوشت دانشجویان بازداشتی، در دست نیست. طبق آماری که کانال‌های تلگرامی دانشجویی منتشر کرده‌اند؛ دست‌کم ۴۰ تا ۵۰ دانشجو در تهران بازداشت شده‌اند.

در این زمینه علی شکوری‌راد در حساب توییتری خود با انتقاد از وضعیت دانشجویان بازداشتی نوشته است: «نهاد یا دستگاه بازداشت‌کننده دانشجویان دانشگاه تهران پاسخ بدهد که به چه دلیل آن‌ها را بازداشت کرده است! آن‌ها تجمع و اعتراض کرده‌اند. نفس حق اعتراض را که همه پذیرفته‌اند. تجمع خودجوش بدون مجوز که در همه شهر‌ها در حال انجام است. تخریب و آشوب هم نکرده‌اند؛ پس برای چه بازداشت شده‌اند؟».

به‌هرحال متهم دارای حقوقی است و به موجب قانون در صورت اثبات اتهامات طبق قوانین جزایی، فرد مجرم مجازات خواهد شد و نمی‌توان بیش از مجازات قانونی، آزار یا مجازاتی را بر او بار کرد؛ چه رسد به متهمی که هنوز اتهاماتش به اثبات نرسیده‌اند.

شاید از‌این‌رو است که رئیس قوه قضائیه دستور تشکیل کمیته ویژه در قوه قضائیه برای رسیدگی همه‌جانبه به موضوع طرح اصلاح مدیریت مصرف سوخت و مسائل رخ‌داده پس از آن را داده است و متعاقب این دستور، تیم‌هایی برای رسیدگی بر وضعیت بازداشتگاه‌ها راهی اوین و زندان فشافویه شده‌اند. هرچند این بازدید‌ها را باید به فال نیک گرفت؛ اما مسئله مهم این است که ماه‌هاست نمایندگان مجلس خواستار بازدید از زندان فشافویه بودند که در نهایت ناکام ماندند و اکنون بازرسی قضائی از زندان‌ها امری معمول است که باید انجام شود تا این بازدید‌ها مانع تکرار ماجرای کهریزک شود.

همه دستگیرشدگان از وضعیت زندان اعلام رضایت کرده‌اند
در همین راستا، دادستان کل کشور که برای کسب اطلاع از وضعیت زندانیان و نظارت بر زندان‌ها از زندان تهران بزرگ بازدید کرده است، با ارزیابی مثبت از این بازدید، از غربالگری متهمان تا ۴۸ ساعت آینده خبر داده و گفته است: افراد دستگیرشده‌ای که بی‌گناه تشخیص داده شوند، در اولین فرصت آزاد خواهند شد؛ اما آن‌هایی که مرتکب جرم شده باشند، حتما به‌سرعت درجه‌بندی شده و به جرم آن‌ها رسیدگی خواهد شد. حجت‌الاسلام منتظری که دیدار چهره‌به‌چهره با بازداشتی‌ها داشته است، درباره شرایط آن‌ها گفته است: این افراد همگی با خانواده‌شان ارتباط گرفته و تماس تلفنی داشته‌اند و نکته مهم این است که همه این دستگیرشدگان از وضعیت زندان و نگهداری‌شان اعلام رضایت کرده‌اند.

هیچ متهمی را بیشتر از ۱۲ ساعت در تحت نظرگاه‌ها نداشتیم
دادستان تهران نیز در دیداری که از بازداشتگاه اوین داشته، در بیان آنچه در جریان است، توضیح داده است: با توجه به تأکیدات ریاست قوه قضائیه مبنی بر قائل‌شدن تفکیک میان اغتشاشگران و آشوبگران و کسانی که به امنیت مردم خدشه وارد کردند، با افراد عادی، بنای ما بر این است که تحقیقات از این افراد خاص در سریع‌ترین زمان و با رعایت جوانب قانونی انجام شود و امیدواریم زمینه محاکمه این افراد را در نزدیک‌ترین زمان انجام دهیم و نتایج رسیدگی‌ها را به سمع و نظر مردم برسانیم.

القاصی با بیان اینکه از ابتدای دستگیری‌ها، همکاران ما در مجموعه دادسرای تهران و شهرستان‌های استان تهران به صورت شبانه‌روز امر تحقیقات را از این متهمان آغاز کردند، توضیح داد: هیچ متهمی را بیشتر از ۱۲ ساعت در تحت نظرگاه‌ها نداشتیم و تمام متهمان بلافاصله به صورت آنی از سوی بازپرسان ویژه‌ای که برای این کار اختصاص دادیم، مورد تحقیق قرار گرفتند و در‌حال‌حاضر تعدادی از متهمان که در کل شهرستان‌های استان تهران تحت بازداشت قرار دارند، با صدور قرار‌های تأمین و در محل مناسب زندان در حال نگهداری هستند و خدماتی که لازم بوده، نسبت به این زندانیان در همان اوایل انجام شده است.

دادستان تهران در پاسخ به این سؤال که آیا بازجویی از افراد دستگیرشده انجام شده است یا خیر گفت: تعدادی از این دستگیرشدگان جزء عناصر اصلی بوده و افرادی هستند که در حریق اماکن عمومی، دستبرد و غارت فروشگاه‌ها و اموال عمومی دست داشتند که تحقیقات از این افراد به‌طور جامع در دست اقدام است. بعضی از این دستگیرشدگان ممکن است نقشی اساسی در این اغتشاش‌ها نداشته باشند، اما در صحنه حضور داشتند. رویکرد و نگاه ما به افرادی که صرفا در صحنه حضور داشتند و ممکن است نقش اصلی را نداشته باشند، متفاوت است.

۱۰۰ لیدر و سردسته بازداشت شده است
سخنگوی قوه قضائیه که در بازدید از زندان اوین همراه دادستان تهران بوده نیز با بیان اینکه حدود صد نفر از لیدرها، سردسته‌ها و عوامل اصلی اغتشاش‌های اخیر در نقاط مختلف کشور از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شناسایی و دستگیر شده‌اند، با اشاره به مأموریت بازرسی از زندان‌ها تصریح کرد: در این مأموریت، تدبیر ریاست قوه قضائیه بر این است که هیئتی را که برای پیگیری این حوادث منصوب کردند، بر فرایند رسیدگی به این پرونده‌ها اشراف کامل داشته باشند و تأکید کردند اعضای این هیئت از یکایک مراکزی که بازداشتی‌های حوادث اخیر در آنجا نگهداری می‌شوند، بازدید داشته باشند.

سخنگوی دستگاه قضائی با اشاره به بازدید از محل بازداشتگاه‌های نگهداری متهمان حوادث اخیر، تصریح کرد: مأموریت داشتیم ببینیم حقوقی که زندانیان از آن در ارتباط با موضوع سلامت، ارتباط با خانواده و اطلاع به خانواده برای رفع دغدغه‌ها برخوردار هستند، چطور رعایت می‌شود. همچنین فرایند را از نزدیک دیدیم و برای نظارت بر نحوه انجام تحقیقات در مرحله بازجویی حضور پیدا کردیم و دیدار چهره به چهره‌ای با برخی از عناصر بازداشت‌شده داشتیم. سخنگوی قوه قضائیه با اشاره به شناسایی و دستگیری افراد اصلی در حوادث اخیر از سوی پلیس اطلاعات و امنیت کشور تصریح کرد: تأکید شد با رعایت همه موازین قانونی و همه حقوقی که قانون برای متهمان در نظر گرفته است، امر رسیدگی و تحقیقات مقدماتی و همچنین فرایند دادگاه این‌ها در حداقل زمان برگزار شود و مردم از نتیجه دادرسی‌ها مطلع شوند.

بر اساس این گزارش و تأکید مقامات قضائی بر غربالگری متهمان و شناسایی اغتشاشگران و سردسته‌های آنان باید منتظر موج گسترده‌ای از آزادی بازداشتی‌های اخیر بود، اما سؤال این است آیا دانشجویان و فعالان رسانه‌ای هم جزء این افراد خواهند بود؟ با توجه به حساسیت‌های قضائی در دوره سابق در قبال فعالیت‌های دانشجویی، صنفی و خبرنگاری، آیا در دوره فعلی که رویکرد دستگاه قضا بسیار تغییر کرده است، این حساسیت‌ها همچنان پا‌برجا هستند؟ یا صرف اعتراض مدنی دانشجویان، آن‌ها را راهی زندان نخواهد کرد؟ این‌ها سؤالاتی است که با گذر زمان پاسخشان مشخص خواهد شد.