انقضای تحریم تسلیحاتی ایران؛ آمریکا از چه می‌ترسد؟

فرارو- وزیر خارجه آمریکا بازهم از انقضای مهلت تحریم تسلیحاتی ایران ابراز نگرانی کرد. با پایان این مهلت در سال آینده، ایران می‌تواند با کشور‌های دیگر، سلاح خریدوفروش کند. اقدامات آمریکا نشان می‌دهد این کشور قصد ندارد اجازه دهد ایران از این امتیاز استفاده کند.

به گزارش فرارو، شب گذشته مایک پمپئو در توییتر وزارت خارجه آمریکا نوشت: «عقربه‌های ساعت حرکت می‌کند. زمان باقی مانده تا انقضای مهلت تحریم تسلیحاتی علیه ایران و پایان ممنوعیت سفر قاسم سلیمانی به پایان می‌رسد». اشاره مایک پمپئو به بند ۵ پیوست ب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که بر اساس آن ایران از ۲۷ مهر سال ۱۳۹۹ می‌تواند با سایر کشور‌ها مبادله تسلیحاتی داشته باشد. بر این اساس ایران می‌تواند از کشور‌هایی مثل روسیه و چین تسلیحات خریداری کند.

پیام دیشب پمپئو اولین واکنش او به انقضای این مهلت نیست. وزیر خارجه آمریکا سال گذشته در سخنرانی خود در شورای امنیت، درخواست کرد محدودیت‌های تسلیحاتی ایران پس از انقضای مهلت تعیین شده در قطعنامه شورای امنیت تمدید شود.

تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ در راستای ممنوعیت فروش سلاح به ایران و صادرات سلاح از ایران وضع شد. پس از توافق برجام مقرر شد این تحریم‌ها ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ و پس از آنکه گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تأیید کرد، برداشته شود.

توییتر و سایت وزارت خارجه آمریکا برای پایان این مهلت گاهشمار هم ترسیم کرده است.

 

 

به اعتقاد مقامات آمریکایی این مهلت که حدود 6 ماه دیگر به پایان می‌رسد یکی از امتیازات بزرگ برجام به نفع ایران و به ضرر آمریکا است. پمپئو در توییت خود ایران را به اجرای "رفتار‌های بی ثبات کننده" متهم کرد و نسبت به توانایی خرید و فروش سلاح توسط ایران هشدار داد. بیاینه وزارت خارجه آمریکا با اشاره به اجرا شدن برجام مدعی شد این توافق «منابع و پول حتی بیشتری را در اختیار رژیم گذاشت تا بر دامنه فعالیت خود، تهاجم و رفتار مخرب خود بیفراید».

در بیانیه وزارت خارجه آمریکا آمده است «قاسم سلیمانی از روز ١٨ اکتبر ٢٠٢٠ امکان سفر به خارج را خواهد یافت و به زودی پس از آن، رژیم ایران آزاد خواهد بود که به هرکس که مایل است از جمله گروه‌های نیابتی خود تانک، موشک و تجهیزات دفاع ضد هوایی بفروشد».

بیانیه مستقل قطعنامه ۲۲۳۱ از کشور‌های عضو خواسته به مدت پنج سال محدودیت‌هایی را در مورد ارتباط و معاملات تسلیحاتی ایران مراعات کنند. بر این اساس از دولت‌ها خواسته شده تا از معامله، خرید و فروش و فراهم کردن هرگونه تسهیلات مالی، مبادلاتی وترابری در مورد تجهیزات سنگین نظامی به ایران یا برای استفاده ایران به مدت پنج سال از زمان اجرای برجام یا تسلیم "گزارش جمع‌بندی مبسوط" اجرای برجام توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (هر کدام که زودتر باشد) خودداری کنند. در این بخش از قطعنامه از انواع تانک رزمی، سامانه‌های توپخانه سنگین، هواپیما‌های رزمی، هلی‌کوپتر‌های تهاجمی، ناو، سامانه‌های موشکی نام برده شده است.

دولت دوازدهم این بخش از قطعنامه ۲۲۱۳ که بر اساس برجام نوشته شده است را یکی از امتیازات بزرگ برای کشور می‌داند. ۱۲ مرداد سال جاری، حسن روحانی گفت اگر برجام تا سال آینده باقی بماند می‌توانیم هر سلاحی که نیاز داریم خریداری کنیم و یا به فروش برسانیم. روحانی اعلام کرد مقدمات این کار هم آماده شده است. رفع تحریم خرید سلاح‌های متعارف برای نیرو‌های مسلح ایران می‌تواند انگیزه مهمی برای دولت و نیرو‌های مسلح در جهت حفظ برجام باشد؛ به خصوص که چین و روسیه تمایل خود به فروش سلاح‌های متعارف پیشرفته به ایران را اعلام کرده‌اند و آنطور که از صحبت‌های روحانی بر می‌آید توافقات مورد نیاز انجام شده و طرفین منتظر پایان زمانبندی مندرج در برجام هستند.

 

با توجه به توان بازدارندگی و حتی تهاجمی که خرید سلاح‌های متعارف می‌تواند برای ایران داشته باشد به نظر می‌رسد آمریکا تمام تلاش خود را  برای ممانعت از دست یافتن ایران به این مزیت به کار بندد.

دکتر محسن جلیلوند، تحلیلگر مسائل بین الملل و استاد دانشگاه معتقد است واکنش آمریکا به پایان مهلت تحریم تسلیحاتی ایران جدی است.

جلیلوند در این مورد به فرارو گفت: «به نظر من آمریکایی‌ها نمی‌گذارند این مهلت به ضرب الاجل خود برسد. آمریکایی‌ها با تمام ابزار‌هایی که دارند به دنبال این هستند که هر اقدامی می‌توانند انجام دهند که تا قبل از سال ۹۹ جلوی انقضای این مهلت را بگیرند».

این استاد دانشگاه افزود: «آمریکایی‌ها در این راه بازهم ایران را بیشتر تحت فشار قرار می‌دهند. نگرانی آمریکا از این است که اگر این تحریم‌ها برداشته شود ایران می‌تواند هرگونه اسلحه‌ای می‌خواهد بخرد یا بفروشد. اینکه کلا تحریم‌های تسلیحاتی برداشته می‌شود برای آمریکایی‌ها بسیار سنگین است و همه تلاش خود را می‌کنند که نگذارند».

 

جلیلوند معتقد است خرید سلاح تهاجمی توسط ایران برای آمریکا قابل تحمل نیست. به گفته او «با اتمام مهلت انقضای تحریم تسلیحاتی، روسیه می‌تواند موشک‌های دوربرد و تهاجمی تحویل ایران دهد. در حال حاضر ایران تنها می‌تواند سلاح تدافعی خریداری کند، ولی بعد از این تاریخ می‌توان سلاح تهاجمی بگیرد که آمریکا با این مساله مشکل دارد».

این استاد دانشگاه در مورد اینکه آمریکا از چه راهی با انقضای این مهلت جلوگیری می‌کند گفت: «آمریکا ابزار‌های مختلفی دارد. یا کلا برجام را به هم می‌زند یا درگیری ایجاد می‌کند و یا چالشی در منطقه ایجاد می‌کند که خرید و فروش تسلیحاتی ایران لوث شود».

وزارت خارجه آمریکا در بیانه خود نسبت به مسابقه تسلیحاتی در خاورمیانه هشدار می‌دهد. به نوشته سایت این وزارت خانه «این وضعیت می‌تواند باعث آغاز یک مسابقه تسلیحاتی جدید در خاورمیانه شده و این منطقه از جهان را حتی بی‌ثبات‌تر سازد». باتوجه به توافقات اخیر بین ایران و امارات و حتی عربستان به نظر نمی‌رسد چنین چیزی در منطقه خاورمیانه قابل تعریف باشد.

جلیلوند آنچه آمریکا از آن به عنوان مسابقه تسلیحلاتی نام می‌برد را "بچه ترساندن" می‌داند. به اعتقاد او «در خاورمیانه مسابقه تسلیحلاتی مطرح نیست کشور‌ها در سطحی نیستند که بخواهند باهم وارد چنین مسابقه‌ای شوند».

این استاد دانشگاه گفت: «فرض کنید امارات و اسراییل و عربستان در سلاح‌های متعارف برتری داشته باشند. برتری تسلیحاتی آن‌ها کارآمد نیست. اسراییل به عنوان جدی‌ترین دشمن ایران در منطقه وقتی زیر ضرب قرار بگیرد به سختی می‌تواند خود را حفظ کند و به راحتی در بمباران آسیب می‌بیند».

نکته دیگری که در بیانیه وزارت خارجه آمریکا به چشم می‌خورد نگرانی از سفر‌های سردار قاسم سلمیانی است. این در حالی است که اصولا بسیار بعید است سفری از سوی فرمانده سپاه قدس به اروپا یا آمریکا صورت بگیرد. اگر منظور سفر او به عراق یا سوریه باشد که در این سال‌ها (که مهلت تحریم‌ها به پایان نرسیده) بار‌ها تصاویری از حضور قاسم سلیمانی در منطقه منتشر شده است. حتی در مستند"فرمانده سایه" بی بی سی انگلیسی از قول مقامات و نظامیان آمریکایی اظهاراتی در مورد حضور سلیمانی از جمله در عملیات آزادسازی موصل در سال ۹۶ (در زمان وجود تحریم) پخش شد. جلیلوند اظهارت پمپئو در مورد تهدید آمیز بودن سفر قاسم سلیمانی را "جو سازی رسانه‌ای" می‌داند.

این استاد دانشگاه در مورد چشم انداز کنش و واکنش‌های دو طرف تا انقضای این مهلت گفت: «ایران اقدامات خود را انجام می‌دهد، ولی با محدودیت‌هایی رو به رو خواهد شد. آمریکایی‌ها ایران را از نظر مالی تحت فشار قرار خواهند داد تا نتواند پول خرید سلاح را به دست آورد. احتمالا آمریکایی‌ها با کشور‌هایی که می‌خواهند سلاح بفروشند هم مذاکراتی انجام می‌دهد. فکر می‌کنم در این بین چین و روسیه از دو طرف باج سیاسی و اقتصادی بگیرند».

به اعتقاد جلیلوند  این جدال تسلیحاتی در سطح جهانی خواهد بود نه منطقه ای.