وقایع مربوط به نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران که از ترور نخستوزیر حاجعلی رزمآرا تا روی کار آمدن دولت دکتر محمد مصدق و نهایتا کودتای ٢٨ مرداد را شامل میشود، واجد چنان بار دراماتیکی هستند که از هر گوشه و نقطهاش میتوان یک رمان، نمایشنامه، فیلمنامه یا نهایتاً قطعهای شعر بیرون کشید.
به گزارش شهروند، از میان همه نامهای موثر در تاریخ نهضت ملی شدن صنعت نفت که برخیشان در قامت خادم و برخی دیگر نیز در ردای خائن به منافع ملک و ملت نام خود را در حاشیه این نهضت ملی به ثبت رساندند، یک نفر سرنوشتی متفاوت از بقیه یافت و به تنها کسی بدل شد که پس از کودتای ٢٨ مرداد حکم اعدامش بهطور مستقیم از دربار صادر شد.
نخستین مشوق ملی کردن صنعت نفت
٦٥سال پیش در چنین روزی، برابر ٦ اسفند ١٣٣٢ خورشیدی، دکتر حسین فاطمی، وزیرامور خارجه دولت دکتر محمد مصدق که پس از کودتای ٢٨ مرداد در خفا میزیست، دستگیر شد. دکتر فاطمی را شاید بتوان وفادارترین یار رهبر نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران یعنی دکتر مصدق دانست، چه آنکه مصدق نیز با صحه گذاشتن بر این تصور، قدمی فراتر گذاشته و دکتر فاطمی را پیشنهاد دهنده ملی شدن صنعت نفت ایران معرفی کرد.
حسین فاطمی که سبقه روزنامهنگاری پررنگی داشت یکسال پیش از آغاز نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران روزنامه «باختر امروز» را بنیان گذاشت و این جریده در دوران نهضت نقش مهمی در اطلاع رسانی، بسیج افکار عمومی و بازتاب دادن افکار باطنی زمامداران حکومت در داخل و خارج کشور ایفا کرد. او از ٢٠ سالگی کار در نشریاتی، چون «ستاره»، «مرد امروز» و «باختر» را آغاز کرد و به عنوان روزنامهنگاری که قلمی تند دارد شناخته میشد. جالب آنکه اصرار دربار بر اعدام او نه به خاطر مصدقی بودنش که به دلیل همین قلم آتشینش در روزنامه باختر امروز بود.
آتش نفرت بر دامن وزیر وطنپرست
در غروب غم انگیز ٢٨ مرداد ١٣٣٢ که دولت ملی دکتر مصدق دیگر وجود خارجی نداشت و اکثر یاران وطنپرست او در بازداشت و حصر به سر میبردند، برخی نزدیکان دربار ضمن تماس مکرر با تیمسار فضلالله زاهدی، پیگیر وضع وزیرخارجه فراری یعنی حسین فاطمی بودند. اما مرغ از قفس پریده بود و تمام ارکان نظامی و انتظامی کشور با توجه به حساسیت شخص شاه، تمام توان خود را برای یافتن فاطمی به کار بستند.
حتی در خاطرات کرمیت روزولت عامل آمریکایی کوتای ٢٨ مرداد نیز به حساسیت شاه نسبت به وزیرخارجه دکتر مصدق اشاره شده است، آنجا که شاه از مجازات زندان برای نخستوزیر سابق و برخی یارانش خبر داده، اما به فاطمی که میرسد احوالش متغیر شده و چنین میگوید: «او هنوز دستگیر نشده، ولی بهزودی او را پیدا میکنند. فاطمی، بیش ازهمه ناسزاگویی کرد... او، پس از دستگیری، اعدام خواهد شد.» وعده شومی که در سحرگاه ١٩ آبان ١٣٣٣ عملی شد و دکتر حسن فاطمی با تنی رنجور و بیمار مقابل جوخه آتش قرار گرفت.