۶۲ دغدغه ذهنی پایتخت‌نشین‌ها

دغدغه‌های کلیدی تهرانی‌ها در حوزه‌های مختلف در جریان نظرسنجی پاییزی به سفارش شهرداری شناسایی شد. آنچه ذهن تهرانی‌ها را درگیر کرده در یک سبد حاوی ۶۲ نوع نگرانی طبقه بندی می‌شود که مهم‌ترین آنها، «تورم و گرانی کالاها» است. نزدیک به ۶۷ درصد پایتخت‌نشین‌ها به‌رغم آنکه قرار بوده در نظرسنجی چالش‌های شهری را فهرست کنند، مشکلات اقتصادی همچون تورم، درآمد پایین، هزینه مسکن و شوک‌های ارزی را دغدغه‌های اصلی خود معرفی کرده‌اند. در بخش دیگری از نظرسنجی، مردم با بررسی کارنامه شهرداری، نمره ۱۱ از ۲۰ را به عملکرد مدیریت شهری پایتخت داده‌اند.

به گزارش دنیای اقتصاد، مهم‌ترین نگرانی پایتخت‌نشینان در قالب یک سبد ۶۲ پارامتری شناسایی شد. جزئیات جدیدترین افکارسنجی انجام شده از شهروندان تهرانی درباره مهم‌ترین دغدغه حال حاضر و آینده آن‌ها نشان می‌دهد: ۶/ ۶۷ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی «گرانی و تورم» را مهم‌ترین دغدغه و نگرانی خود معرفی کرده‌اند.

شهرداری تهران با هدف سنجش «میزان رضایت شهروندان از دوره جدید مدیریت شهری» و «کاهش یا افزایش رضایت شهروندان از تصمیمات این دوره از مدیریت شهری» یک نظرسنجی جدید توسط یک پژوهشگاه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام داده است. پیش از این نیز نتایج دو نظرسنجی دیگر درخصوص کارنامه عملکرد مدیریت شهری پس از استقرار تیم جدید شهرداری منتشر شد. نظرسنجی نخست بلافاصله پس از حضور شهردار شانزدهم، محمدعلی نجفی در نیمه سال گذشته و نظرسنجی دوم نیز خردادماه سال جاری در زمان حضور محمدعلی افشانی شهردار هفدهم ارائه شد. هم‌اکنون نیز جزئیات تازه‌ترین افکارسنجی انجام شده از شهروندان تهرانی منتشر شده است.

این نظر سنجی با عنوان «رصد افکار عمومی و روند‌های قضاوت عمومی در مورد مدیریت شهری، با تاکید بر خدمات شهری و فضای سبز» در مهرماه امسال به سفارش مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، در چهار محور اصلی و مهم طبقه‌بندی شده است. جامعه آماری شرکت‌کننده در این نظرسنجی شامل ۵ هزار نفر از ساکنان شب شهر تهران انتخاب شده در ۳۰۰ نقطه اصلی و پرتردد شهر همچون میادین و چهارراه‌های اصلی بوده‌اند.

مقایسه جهت و جامعه آماری شرکت‌کننده از شهروندان پایتخت در این نظرسنجی با دو نظرسنجی قبلی نشان می‌دهد: جامعه آماری شرکت‌کننده در این نظرسنجی به لحاظ کمی مطابق با دو نظر سنجی گذشته است. با این تفاوت که در دو نظرسنجی اولیه، مهم‌ترین چالش شهروندان پایتخت از جنس مشکلات و چالش‌های شهری همچون آلودگی هوا و ترافیک عنوان شده بود، اما در نظرسنجی صورت گرفته در مهرماه امسال که نتایج آن به تازگی اعلام شده است؛ شهروندان مهم‌ترین مشکلات زمان حاضر خود را فراتر از چالش‌های شهری، «تورم و گرانی» اعلام می‌کنند. البته مردم شهر تهران (جامعه آماری شرکت‌کننده در این نظرسنجی) دغدغه‌ها و نگرانی‌های خود را در قالب یک سبد ۶۲ پارامتری معرفی کرده‌اند که در میان آن‌ها وزن دغدغه‌های اقتصادی بیش از سایر مشکلات مطرح شده، است.

بررسی جزئیات مربوط به نتایج این نظرسنجی حاکی از آن است: مهم‌ترین محور این نظرسنجی مبتنی بر سنجش و شناسایی «مهم‌ترین نگرانی روز پایتخت‌نشینان» است. «ارزیابی عملکرد شهرداری»، «سنجش افزایش یا کاهش درخواست رشوه و پارتی‌بازی در شهرداری» و «میزان شناخت شهروندان از شهردار جدید» سه محور مهم دیگر در این نظرسنجی است.

در بخش نخست این نظرسنجی، «مهم‌ترین نگرانی روز پایتخت‌نشینان» مورد سوال قرار گرفته است. نتایج این پرسش نشان می‌دهد: در میان سبد ۶۲ پارامتری اعلام شده از سوی شهروندان به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه و نگرانی آنها، مشکلات اقتصادی با وزن ۶/ ۶۷ درصد بیشترین وزن، مشکلات مربوط به شهر و زندگی شهری با وزن ۵/ ۳ درصدی رتبه دوم و بعد از آن چالش‌های مربوط به حوزه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی رتبه سوم را به لحاظ وزنی در سبد نگرانی‌های مردم پایتخت داشته‌اند.

از میان ۱۰ مشکل مهم اقتصادی مطرح شده از سوی شهروندان نیز، ۴/ ۲۷ درصد از مردم شرکت‌کننده مهم‌ترین نگرانی را موضوع «تورم و گرانی» معرفی کرده‌اند. سایر پارامتر‌های اقتصادی که منجر به ایجاد دغدغه و نگرانی از سوی مردم شده است نیز به ترتیب وزن آن‌ها در سبد نگرانی مردم شامل: «وضعیت بد اقتصادی»، «بیکاری و اشتغال کم»، «مشکلات مالی، بی‌پولی و کم‌درآمدی»، «نوسانات ارزی و قیمت»، «معیشت»، «مسکن»، «اجاره‌بها»، «کاهش ارزش پول ملی» و «کمبود کالا» بوده‌اند. نکته جالب آنکه از مجموع ۶۲ پارامتر سبد نگرانی شهروندان تهرانی، ۵ مورد با وزن ۵/ ۳ درصد به مشکلات شهر و زندگی شهری مربوط می‌شود.

از میان مشکلات مربوط به شهر نیز، «آلودگی هوا وترافیک» با وزن ۹/ ۲ درصد، مهم‌ترین چالش شهری از نگاه شهروندان شناخته شده است. پیش از این در نخستین نظرسنجی انجام شده در این دوره از مدیریت شهری که در زمان حضور محمدعلی نجفی به‌عنوان شهردار تهران انجام شد، شهروندان تهرانی، مهم‌ترین مشکلات شهر تهران را در ۱۰ قالب عنوان کرده بودند که از میان آن‌ها رتبه نخست با ۶۰ درصد آرا به موضوع آلودگی هوا و ترافیک اختصاص داشت.

در بخشی از محور نخست، از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی سوال شده است «فکر می‌کنید این نگرانی شما در آینده بیشتر یا کمتر می‌شود؟» در پاسخ به این سوال، برداشت ۸۰ درصد از شهروندان شرکت‌کننده آن است که نگرانی افزایش پیدا می‌کند یا امید چندانی به بهبود وضعیت درخصوص نگرانی‌های خود ندارند. این در حالی است که ۸۵ درصد از شهروندان تهرانی در پاسخ به سوالی مشابه در نظرسنجی خردادماه عنوان کرده بودند که نگرانی‌ها افزایش پیدا خواهد کرد. با در نظر گرفتن این موضوع که جامعه آماری شرکت‌کننده در این نظرسنجی متفاوت از نظرسنجی گذشته است می‌توان این برداشت را داشت که احساس بد در میان مردم نسبت به تغییر وضعیت نگرانی‌ها به سمت بدتر شدن تا حدودی کمتر شده است، اما ارزیابی منفی از وضعیت آینده همچنان بالا است.

در این نظرسنجی عنوان شده است: «میزان نگرانی نسبت به آینده در هر دو نظرسنجی بالا است. به‌طوری که حدود ۸۵ درصد از پاسخگویان خردادماه و ۵/ ۷۹ درصد از پاسخگویان مهرماه بر آن بوده‌اند که مهم‌ترین نگرانی آن‌ها در چند سال آینده بیشتر می‌شود؛ هر چند از میزان کسانی که گفته‌اند در آینده نگرانی‌شان بیشتر می‌شود در نظرسنجی مهرماه کمی کاسته شده، ولی به نسبت افراد دارای ارزیابی مثبت و ارزیابی خنثی به‌صورت توامان کمی افزوده شده است. به نظر می‌رسد بعد از فاصله گرفتن از اتفاقات ماه‌های اخیر، احساس تغییرات سریع و زیاد در مقایسه با خردادماه که به نوعی احساسا ناپایداری بیشتر بود، اندکی کمتر شده است.

اما باید در نظر گرفت که همچنان ارزیابی منفی از وضعیت آینده بسیار بالا است.» نکته جالب آنکه میزان بدبینی در مناطق جنوبی شهر بسیار بیشتر از مناطق شمالی شهر است. به‌طوری که ۶۲ درصد از ساکنان منطقه یک، تصور بدتر شدن نگرانی‌ها و ۱۳ درصد آن‌ها تصور بهتر شدن وضعیت را دارند این در حالی است که در منطقه ۱۹ این نسبت متفاوت است. یعنی در مقابل ۸۸ درصد از ساکنان که برداشت بدتر شدن از وضعیت نگرانی‌ها را دارند ۴ درصد گمان می‌کنند این وضعیت بهتر خواهد شد. البته میزان بدبینی بین گروه‌های مختلف شرکت‌کننده در این نظرسنجی (جامعه آماری شرکت‌کننده از ۱۸ سال به بالا انتخاب شده‌اند) متفاوت بوده است.

به‌عنوان مثال میزان بدبینی مردان بیش از زنان، متاهل‌ها بیش از مجردها، میانسال‌ها (۳۵ تا ۴۵ سال) بیش از سایرین و اجاره‌نشین بیش از مالکان بیشتر بوده است. دومین محور مهم این نظرسنجی نیز به «سنجش عملکرد شهرداری از دیدگاه شهروندان» تعلق دارد. در این بخش از شرکت‌کنندگان سوال شده است که «وضعیت اداره شهر تهران در چهار تا پنج سال گذشته بهتر شده است یا بدتر؟»

البته به نظر می‌رسد دوره زمانی انتخاب شده در این نظرسنجی یک اشکال مهم دارد چراکه پنج سال اخیر مربوط به دوره مدیریتی چند شهردار شامل محمدباقر قالیباف، محمدعلی نجفی و محمدعلی افشانی بوده است؛ بنابراین از آنجاکه نمی‌توان دوره زمانی مربوط به مدیریت این سه شهردار را در این بخش از نظرسنجی مقایسه کرد به نظر می‌رسد پاسخ به این سوال نمی‌تواند به بهبود عملکرد شهرداری کمک کند. با این حال ۵۰ درصد از پاسخ‌دهندگان به این سوال عنوان کرده‌اند اداره شهر تهران در این مدت بدتر شده است.

در بخش دیگر این محور این سوال روبه‌روی شرکت‌کنندگان قرار داده شده که «اقدامات شهرداری طی سال‌های اخیر نفع عمومی را دنبال کرده یا نفع گروهی خاص؟» جالب آنکه ۴۸ درصد شرکت‌کنندگان پاسخ داده‌اند که منافع گروه‌های خاص هدف اقدامات شهرداری تهران بوده است. ۴۳ درصد شهروندان همچنین در پاسخ به این سوال که «آیا تعادلی در ارائه خدمات شهرداری بین مناطق شمال و جنوب شهر برقرار است یا خیر» گفته‌اند شهر همچنان دوقطبی است.

بخش مهمی از این محور نیز به ارائه نمره شهروندان به شهرداری تهران اختصاص دارد. مطابق با نتایج اعلام شده در این نظرسنجی، مردم به عملکرد شهرداری نمره‌ای معادل ۵/ ۱۱ داده‌اند و نکته مهم آنکه ۴۱ درصد از شرکت‌کنندگان نمره کمتر از ۱۰ به عملکرد شهرداری داده‌اند. بررسی نمره ارائه شده به عملکرد شهرداری تهران بر حسب منطقه‌بندی پایتخت نیز نشان می‌دهد: ۱۱ منطقه که در نیمه جنوبی پایتخت واقع شده‌اند نمره‌ای در حدود ۱۰ را به شهرداری داده‌اند البته نمره تفکیک مناطق حاکی از آن است که اختلاف چندانی در نمره عملکرد ثبت شده برای شهرداری تهران میان مناطق ۲۲ گانه وجود ندارد.

به این ترتیب اگرچه شهروندان نیمه جنوبی پایتخت معتقدند تعادلی میان ارائه خدمات میان مناطق شمالی و جنوبی وجود ندارد و از این پاسخ این‌طور به نظر می‌رسد که شهروندان نیمه شمالی باید از اداره شهر رضایت بیشتری داشته باشند، اما شهروندان نیمه شمالی نیز نمره بالایی به عملکرد شهرداری تهران نداده‌اند. به‌عنوان مثال نمره شهروندان منطقه یک به عملکرد شهرداری ۵/ ۱۱ ثبت شده است. در عین حال از شهروندان شرکت‌کننده در نظرسنجی «میزان راحتی شهر تهران برای زندگی» مورد پرسش قرار گرفته است.

در پاسخ به این سوال، ۶۲ درصد مردم گزینه «راحتی کم» یا «تا حدودی راحت» را انتخاب کرده‌اند که نشان می‌دهد راحتی کامل برای زندگی شهروندان در پایتخت وجود ندارد. از میان مناطق ۲۲ گانه شهر تهران، ساکنان دو منطقه یک و ۲۲ راحتی زندگی در پایتخت را «در حد خوب» توصیف کرده کرده‌اند و بدترین نمره به میزان راحتی زندگی در پایتخت نیز از سوی ساکنان منطقه ۱۲ داده شده است. گرچه بررسی این نتایج به تنهایی نشان می‌دهد عملکرد مدیریت شهری در اداره پایتخت طی چندسال اخیر مساعد نبوده است، اما «دنیای اقتصاد» نتایج این بخش از نظرسنجی را با نتایج دو نظرسنجی قبلی مقایسه کرده است.

بررسی وضعیت نگرانی‌ها و نگاه شهروندان نسبت به این دغدغه‌ها در آینده در میان نتایج نظرسنجی‌های انجام شده نشان می‌دهد در نظرسنجی‌های قبلی ۸۰ درصد از شهروندان (شرکت‌کنندگان در نظرسنجی) بیشتر شدن نگرانی را عنوان کرده‌اند این در حالی است که در نظرسنجی اخیر این میزان کاهش پیدا کرده هر چند که همچنان سهم بالایی از افزایش نگرانی‌ها به چشم می‌خورد. همچنین در نظرسنجی مربوط به خردادماه امسال، نظر مردم در مورد وضعیت اداره شهر در ۴ تا ۵ سال گذشته این‌گونه بوده است که ۷۱ درصد از شرکت‌کنندگان معتقد بودند که وضعیت اداره شهر بدتر شده است، اما در این نظرسنجی ۶۳ درصد شرکت‌کنندگان با بدتر شدن اداره شهر موافق بودند.

بررسی و مقایسه جزئیات پاسخ به این سوال در دو نظرسنجی حاکی از آن است که اگرچه تعداد افرادی که معتقد هستند وضعیت اداره شهر تهران بدتر شده تغییر نکرده است، اما تعداد افرادی که آن زمان اعلام کرده بودند که شهر خوب اداره می‌شود کمتر شده است یعنی جمعیت موافقان اداره موفق شهر در این دوره از نظرسنجی کاهش پیدا کرده است. در بخش سوم نظرسنجی «افزایش یا کاهش درخواست رشوه و پارتی‌بازی در شهرداری» مورد سنجش قرار داده شده است.

در این نظرسنجی تعداد افرادی که عنوان می‌کنند اگر در شهرداری پارتی (فرد آشنا برای پیشبرد امور) نداشته باشند درخواست آن‌ها به راحتی پیش نمی‌رود نسبت به مخالفان این نظر، از ۸ درصد مشخص شده در نظرسنجی خردادماه به ۱۲ درصد در مهرماه رسیده است. به این ترتیب از دیدگاه شرکت‌کنندگان درنظرسنجی امکان پرداخت رشوه در فاصله ماه‌های گذشته بیشتر شده است. البته این نکته قابل توجه است که این تحلیل در صورتی که جامعه آماری دو نظرسنجی کاملا شبیه به یکدیگر باشد مدنظر است.

نهایتا در این بخش از شهروندان خواسته شده تا به عملکرد شهرداری تهران نمره دهند. نمره ثبت شده برای عملکرد شهرداری تهران از ۲۰ معادل ۱۱ بوده است. درنظرسنجی قبلی نیز از پاسخ‌دهندگان به گونه‌ای دیگر خواسته شده بود که «چه نمره‌ای به عملکرد شهردار تهران» می‌دهند که نتایج آن نشان می‌دهد نمره به شهردار تهران از ۲۰ معادل ۱۳ بوده است.

در بخش دیگر میزان شناخت مردم از شهردار یا شهرت شهردار تهران سنجش شده است. پاسخ به سوال این بخش نیز قابل توجه است. از آنجا که این نظرسنجی در مهرماه انجام شده و در آن زمان هنوز محمدعلی افشانی، شهردار تهران بوده است از میان پاسخ‌دهندگان، ۱۸ درصد افشانی را به‌عنوان شهردار تهران معرفی کرده بودند، اما ۷۱ درصد از پاسخ‌دهندگان اعلام کرده‌اند که شهردار تهران را نمی‌شناسند. جالب آنکه ۵/۱ درصد از پاسخ‌دهندگان همچنان محمدباقر قالیباف و ۵ درصد محمدعلی نجفی را به‌عنوان شهردار معرفی کرده‌اند و ۵/۱ درصد نیز به درستی اسم افشانی را به‌عنوان شهردار نتوانسته‌اند تلفظ کنند.

بررسی نتایج این بخش نشان می‌دهد: شهردار وقت تهران از میزان حداقلی شهرت برخوردار بوده است. به این ترتیب اگر همین وضعیت نیز برای شهردار وقت تهران مصداق داشته باشد می‌توان پیش‌بینی کرد در بخش زیادی از برنامه‌ها امکان همراهی مردم به دلیل عدم شناخت آن‌ها از شهردار وجود ندارد.

حسین ایمانی‌جاجرمی، جامعه‌شناس شهری در بررسی نتایج به دست آمده از این نظرسنجی با تاکید بر آنکه مقایسه نتایج نظرسنجی‌های اخیر زمانی دقیق‌تر می‌شود که افراد شرکت‌کننده در آن‌ها یکسان باشد، عنوان کرد: دو فاکتور اصلی شامل «شرایط عمومی جامعه» و «تغییرات پی‌در پی در شهرداری تهران» بر نتایج این نظرسنجی اثر گذار بوده است. به گفته وی شرایط عمومی جامعه به دلیل نوسانات اقتصادی، منجر به ایجاد بدبینی نسبت به تمامی مسائل مربوط به آینده شده است. وی افزود: کوچک شدن سفره مردم با توجه به شرایط اقتصادی و کاهش سرمایه اجتماعی می‌تواند منجر به شکل‌گیری تصویر منفی از آینده در ذهن مردم شده باشد.

این جامعه شناس شهری معتقد است اگرچه تصور بر این است که مدیریت شهری دو رکن اصلی شامل شورای شهر و شهرداری دارد، اما واقعیت آن است که مدیریت شهری از سه رکن اصلی شامل شهردار، شهرداری و شورای شهر تشکیل شده است. کاراکتر شهردار از این جهت مهم است که میزان شناخت شهروندان از وی منجر به شکل‌گیری تصویر کلی از مدیریت شهری در ذهن آن‌ها خواهد شد.

وی با اشاره به تغییرات تحمیلی پی در پی در مجموعه شهری پایتخت طی یک‌سال گذشته عنوان کرد: آقای افشانی که به‌عنوان شهردار تهران در زمان انجام نظرسنجی مسوولیت داشت، یک چهره تکنوکرات بود و در واقع یک چهره شناخته شده محسوب نمی‌شد. مدت مدیریت وی نیز کوتاه بود، طوری که نتوانست با مردم ارتباط موثری برقرار کند. به همین خاطر همان طور که نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد، برای عموم شهروندان ناشناخته ماند.

وی با بیان اینکه حناچی پس از یک دوره تغییرات پی در پی در مدیریت شهری سکان شهر را به دست گرفت، گفت: در این دوره هیچ یک از شهرداران از جمله آقای افشانی نتوانستند شناختی از خود به شهروندان ارائه دهند. این در حالی است که کاراکتر «آقای شهردار» در جامعه بسیار مهم است. ایمانی جاجرمی از صادق خان، شهردار لندن به‌عنوان نمونه موفق شهرداری که کاراکتر «آقای شهردار» را دارد یاد کرد و گفت: شهردار در شهر‌های پیشرفته دنیا به‌عنوان «کلیددار شهر» به رسمیت شناخته می‌شود و می‌تواند روی مناصب اجتماعی، ملی و بین‌المللی اثرگذار باشد.

وی ابراز عقیده کرد: به نظر می‌رسد شاید آقای حناچی در دوره کنونی بتواند در ساختن کاراکتر «آقای شهردار» موفق عمل کند؛ چراکه سواد رسانه‌ای او کمک می‌کند که بتواند به حرکت‌های کمپینی جهت بدهد. در این صورت می‌توان چشم‌انداز مدیریت شهری را مثبت تلقی کرد؛ به نحوی که شهردار تهران با ایفای نقش جریان‌ساز خود بتواند چهره جدیدی از شهرداری ارائه کند و روح تازه‌ای در کالبد شهر دمیده شود.