آل‌سعود در بحران

فرارو- تیراندازی در اطراف کاخ پادشاه عربستان موضوعی بود که شنبه شب در رسانه‌ها منتشر شد و فیلم‌های از این اتفاق در شبکه‌های اجتماعی پخش شد اما اظهارات ضد و نقیض موجب شد شائبه هایی مانند کودتا در این باره مطرح شود.

به گزارش فرارو؛ غروب شنبه گذشته منابع محلی در ریاض از وقوع تیراندازی در نزدیکی کاخ «ملک سلمان» پادشاه عربستان خبر دادند و تصاویری نیز منتسب به این تیراندازی در شبکه‌های مجازی منتشر شد که پس از وقوع این اتفاق، بعضی منابع نزدیک به مخالفان حاکمیت عربستان، از درگیری‌ها امنیتی علیه پادشاه عربستان سخن به میان آوردند و حتی از احتمال وقوع کودتا و فرار ملک سلمان پادشاه عربستان با یک کامیون از کاخ پادشاهی خبر دادند اما این خبرها از سوی منابع رسمی تایید نشد. در مقابل این خبرها، عمر خلیفه روزنامه نگار مصری نوشت: «حامیان بن سلمان می گوید در ریاض خبری از درگیری نیست، اما ویدیوها نشان از تیراندازی های شدیدی در پایتخت سعودی دارد»

با گذشت چند ساعت پلیس ریاض مدعی شد: «شلیک پلیس به سمت پهپاد تفریحی در آسمان منطقه خزامی بوده است.» سخنگوی پلیس ریاض مدعی شد که شنبه شب راس ساعت 19:50 دقیقه، یکی از مراکز امنیتی محله الخزامی شهر ریاض که کاخ الخزامی در آن قرار دارد، متوجه پرواز هلی شات روی کاخ الخزامی بود و نیروهای امنیتی با مشاهده آن، اقدام به تیراندازی کردند. این درحالی بود که برخی مقامات این کشور صحبت از پهپاد جاسوسی به میان آورده بودند این تناقض بر ابهام ماجرا افزود.

از سوی دیگر یکی از موضوعات مورد بحث در این اتفاق حضور یا عدم حضور پپادشاه سعودی در کاخ بود. رویترز در این باره طی گزارشی عنوان کرد که در زمان تیراندازی به سمت پهپاد، ملک سلمان در کاخ پادشاهی نبوده است. این در حالی بود که برخی گزارش‌های پیشین حکایت از آن داشت که به محض اعلام وضعیت فوق العاده و آغاز تیراندازی، پادشاه عربستان به یک پایگاه نظامی منتقل شده است؛ اتفاقی که گمانه زنی وقوع کودتا یا وقوع یک حمله در این کاخ یا اطراف آن را پررنگ‌ کرده بود.

در مجموع ابهامات ماجرا موجب شد اخبار ضد و نقیضی در این باره منتشر شود که از جمله آن ادعای خبرگزاری آسوشیتدپرس درباره کشته شدن شش تن در ریاض است. این خبرگزاری مدعی شد، اخباری درباره کشته شدن شش تن در ریاض منتشر شده که دو تن آمریکایی، دو تن انگلیسی، یک تن استرالیایی و یک تن عربستانی بوده‌اند. همچنین روزنامه عبری زبان معاریو نیز ادعا کرد، درگیری‌هایی در داخل یکی از کاخ‌های سلطنتی در ریاض رخ داده و به نظر می‌رسد درگیری بین شاهزادگان سعودی باشد.

در همین راستا برخی گزارش‌ها حکایت از آن دارد که آسمان منطقه خزامی ریاض بر روی کلیه پروازهای تجاری و نظامی بسته و گارد ویژه بن سلمان زمین و آسمان را بدست گرفته و بالگردهای گارد پادشاهی در این منطقه در حال پرواز هستند. با اینحال همچنان ابهامات این ماجرا بر جای خود پا برجا هستند.

خفقان و ترور در انتظار عربستان

در همین خصوص حسن هانی زاده کارشناس مسائل جهان عرب در گفت‌وگو با فرارو اظهار کرد: «طبق اخبار موثقی که از داخل عربستان منتشر شده، به دلیل بروز اختلاف میان محمدبن سلمان و برخی از شاهزادگان سعودی، این شاهزادگان به همراه محمد بن نایف آل سعود وزیر سابق دفاع و فرزند پادشاه سابق عربستان تشکیل اپوزوسیون دادند. این ماجرا بعد دیدار‌های زیاد بن سلمان با مقامات اسرائیل به اوج خود رسیده است و بن نایف در صدد فرصتی است تا بتواند ضربه‌ای مهلک به بن سلمان بزند. البته این ماجرا پیشینه مشخصی دارد و بن سلمان سال گذشته دستور بازداشت تعداد زیادی از شاهزادگان سعودی را صادر و سپس اموالشان را مصادره کرد. در کنار این مسئله زندانی شدن و شکنجه چندین نفر از علمای وهابی هم بر اختلافات و تنش‌های داخلی عربستان افزوده است.»

وی افزود: «بنابراین آنچه که شب شنبه در اطراف کاخ پادشاه عربستان رخ داد اقدام همین اپوزوسیون بود که با هدف ترور وی و ولیعهد انجام شد. اما آمریکایی‌ها بلافاصله متوجه موضوع و وارد عمل شدند و بن سلمان و سلمان بن عزیز را از کاخ خارج و به یک پایگاه نظامی در اطراف ریاض منتقل کردند و حتی گفته می‌شود که در این حمله شخص پادشاه هم زخمی شده است. با اینحال فعلا ولیعهد و پادشاه تحت حمایت و حفاظت نیرو‌های آمریکایی قرار دارند.»

او تصریح کرد: «اما به طور قطع رویداد‌های شنبه نشان دهند آغاز یک دوره جدید در عربستان است که با دستگیری و اعدام و خفقان گسترده همراه خواهد بود و یک نوع صف‌آرایی شاهزادگان در برابر بن‌سلمان رخ خواهد داد. به عبارت ساده‌تر گمان می‌کنم با اتفاق اخیر، عربستان قرار است یک جنگ داخلی را تجربه کند که هزینه‌های زیادی هم برایشان خواهد داشت. زیرا به هرحال اقدام بعدی اپوزوسیون این کشور ایجاد هیجان در عربستان با کمک علمای وهابی است.»

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه گفت: «شکی نیست که قرار است نه تنها شاهد اعدام و دستگیری گسترده در عربستان باشیم بلکه در نقطه مقابل هم به احتمال زیاد شاهد ترور‌های گسترده و متعدد خواهیم بود. در کنار این مسئله نباید این نکته را نادیده گرفت که مجموع این رویداد‌ها موجب کاهش صادرات نفتی این کشور می‌شود و با توجه به اینکه سرمایه و درآمد اصلی عربستان همین صادرت نفت است، ممکن است زمینه برای فروپاشی نظام سیاسی این کشور فراهم شود.»

وی ادامه داد: «به همین دلایل است که آمریکایی‌ها به شدت نگران وضع موجود و آینده عربستان هستند. زیرا به هرحال از یک سو بن سلمان را تحت فشار قرار دادند تا اصلاحات مورد نظر آن‌ها را در عربستان اجرایی کند و توجهی به ساختار سنتی این کشور نداشته باشد و بن سلمان هم بدون توجه به نفوذ و قدرت علمای وهابی در این کشور این اقدامات را انجام داد. از سوی دیگر آمریکایی‌ها روی حمایت‌های مالی عربستان هم بسیار حساب باز کرده اند.»

هانی زاده در پایان تاکید کرد: «اما به عقیده من با بالا گرفتن این اختلافات در عربستان کار به جایی می‌رسد که شیرازه کار از دست آمریکایی‌ها خارج می‌شود. زیرا نمی‌توانند در برابر موج نارضایتی مقاومت کنند. در چنین وضعیتی تجربه نشان داده است که هرگاه آمریکایی‌ها نتوانند در برابر موج مردمی مقاومت کنند و موفق شوند، تغییر موضع می‌دهند بر موج جدید سوار می‌شوند؛ بنابراین دور از ذهن نیست که روزی برسد که ایالات متحده حمایتی از بن سلمان و پادشاه فعلی عربستان انجام ندهد.»

نگرانی در آل سعود

همچنین اصغر زارعی دیگر کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «با توجه به سیاست‌های شکست خورده و ناکامی‌های پی‌درپی کاخ آل سعود به خصوص بعد از روی کار آمدن محمد بن سلمان ولیعهد جوان و ماجراجوی این کشور، تدریجا هزینه‌های این شکست‌ها را برای عربستان در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، رسانه‌ای و دیپلماتیک افزایش داد و همین مسئله موجب شد یک اعتراض زیرپوستی هم در بدنه جمعیتی و حاکمیتی این کشور ایجاد شود و تدریجا افزایش پیدا کند.»

وی افزود: «این بعد از آن اتفاق افتاد که بن سلمان به این نتیجه رسید که برای اجرای سیاست‌های خود هزینه‌های زیادی باید بپردازد و این باعث ایجاد کثری بودجه عربستان خواهد شد. زیرا در این دوره تصمیم گرفت با دستگیری و مصادره اموال برخی شاهزادگان که از سوی آن‌ها احساس خطر می‌کرد با یک تیر دو نشان بزند. یعنی از یک سو کسری بودجه را رفع کند و از سوی دیگر به نوعی شاهزادگان را در شرایطی قرار دهد که امکان اقدام علیه او وجود نداشته باشد. در همین رابطه هم چند نفر از شاهزادگان که قصد خروج از عربستان را داشتند کشته شدند.»

او ادامه داد: «بعد از آن ماجرا هم ما شاهد اعتراض‌های پراکنده در میان مردم و مقامات این کشور بودیم. اما مشکلات آل سعود به همین موارد خلاصه نشد و حملات یمن به این کشور که بنا بر گفته پادشاه سعودی بیش از ۱۰۰ موشک شلیک شده و هیچ کدام را نتوانستند مهار کنند، نوعی اعتراف به شکست در برابر یمن بود. با اینحال دست از سیاست‌های اشتباه خود برنداشتند و دشمنی با ایران را دستور کار خود قرار دادند.»

این تحلیلگر مسائل خاور میانه تصریح کرد: «با همه این تفاسیر مجموع این موارد موجب شد عربستان هم از داخل و هم در منطقه با مشکلات جدی مواجه شود و عمق نارضایتی‌ها در این کشور افزایش پیدا کند. حالا هرچند مقامات این کشور معتقدند که اتفاقات شنبه شب صرفا به واسطه حضور یک پهپاد بوده است و هیچ اتفاق خاصی رخ نداده، اما هیچ کدام از این اخبار قابل تائید نیستند و این شائبه ایجاد می‌شود که سطح نزاع در عربستان به حد درگیری مسلحانه افزایش پیدا کرده است. البته برخی از منابع رسمی این کشور اعلام کردند که این پهباد جاسوسی و از سوی یمنی‌ها بوده است.»

وی تاکید کرد: «با اینحال حتی اگر اخبار موجود در رسانه‌های سعودی صحت داشته باشد و تمام آن ماجرا صرفا به دلیل حضور یک پهپاد بوده باشد، می‌توان دریافت که نوعی نگرانی و ترس در میان مقامات سعودی وجود دارد که آن‌ها در واکنش به اتفاقات کوچک هم به شدیدترین شکل ممکن پاسخ می‌دهند؛ لذا بی‌راه نیست اگر بگویم کاخ سعودی در یک سراسیمگی و بحران قرار دارد و ممکن است هرگاه اتفاقات مهم و بزرگی در این کشور رخ دهد.»

زارعی در پایان گفت: «باید قبول کرد که زیرساخت‌های آل سعود به شدت متزلزل شده است به واسطه سیاست‌های شکست خورده پادشاه و ولیعهد فعلی و افزایش هزینه‌های این کشور، یک نارضایتی گسترده‌ای در عربستان ایجاد شده است که زمینه را برای یک حرکت اعتراضی فراهم کرده است. واقعیت این است که وقتی عربستانی که روزنه ده میلیون بشکه نفت به فروش می‌رساند و بالاترین ذخایر ارزی را دارا بوده حالا در برهه‌هایی دچار مشکل کسری بودجه می‌شود و این نشان می‌دهد سرمایه گذاری‌های آن‌ها در نقاط درستی نبوده و حالا هم نباید خیلی روی آمریکا و اسرائیل حساب باز کنند.»