معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از «تصویب و ابلاغ ضوابط حریم حرم امام رضا (ع)» خبر داد؛ ضوابطی که بر اساس آن از حریم و حریم منظری حرم امام رضا (ع) و بافت تاریخی مشهد در اطراف این حرم محافظت می‌کند تا شاید کمتر شاهد تخریب‌ها در بافت تاریخی مشهد باشیم.
به گزارش ایسنا، دو سال بیشتر از نخستین اعتراض‌ها برای تسریع روند تخریب بافت تاریخی مشهد و به دنبال آن قد گرفتن برج‌هایی که حریم منظری حرم امام رضا (ع) را مخدوش می‌کردند، گذشته است، اتفاقی که به مرور ثبت جهانی حرم را با مشکلاتی زیادی مواجه می‌کرد.
اما حالا محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری خبر از تصویب ضوابط حریم این مکان تاریخی و زیارتی می‌دهد، مصوبه‌ای که حتی به استانداری خراسان رضوی نیز ابلاغ شده است.
برخی کوریدورهای منظری، حریمِ حرم را مخدوش کرده‌اند
طالبیان در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: برای رویداد مشهد ۲۰۱۷ سه تکلیف برای سازمان میراث فرهنگی تعیین شده بود. آماده‌سازی و تهیه پرونده ثبت جهانی حرم مطهر امام رضا (ع)، که نیازمند همکاری بیشتر با آستان قدس است؛ برگزاری نمایشگاهی از آثار دوره اسلامی برای مشهد ۲۰۱۷ و تهیه حریم و حریم منظری مجموعه امام رضا (ع) در دستور کار قرار گرفت که هر سه به موازات یکدیگر یا انجام شده یا در دستور کار هستند.
وی با بیان این‌که بارگذاری بسیار نامتوازنی در طول سال‌های گذشته در اطراف حرم امام رضا (ع) رخ داده است، بیان می‌کند: برخی از کوریدورهای منظری که به سمت حرم امام رضا (ع) هستند باعث مخدوش شدن حریم منظری شده‌اند و بخشی دیگر که در اطراف حرم وجود دارند باید براساس ضوابط مشخص شده حفظ شوند.
او با بیان این‌که این مصوبه به استاندار خراسان رضوی نیز ابلاغ شده ادامه می‌دهد: بر این اساس، وزارت راه و شهرسازی به عنوان مبنای این مصوبه و در طرح تفصیلی مرکز تاریخی و اطراف حرم امام رضا (ع) است، که انجام و ابلاغ شده است.
وی توضیح می‌دهد: از همان شروع کار چندین ماه کار مطالعاتی در این زمینه انجام شد. سیرِ تحولِ تغییرات مطالعه شد و برای داشتن بهترین تصاویر و انتخاب و مناسب‌ترین ضوابط برای ارتفاع و حفظ حریم حرم امام رضا (ع) نیز عکاسی‌هایی از منطقه انجام شد.
طالبیان تاکید می‌کند: دولت درخواست کرده بود تا این اتفاق به صورت رسمی انجام شود، چون برای مشهد ۲۰۱۷ اهمیت بسیار زیادی دارد.
معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با بیان این‌که این مصوبه روی نقشه متفاوت است، ادامه می‌دهد: در برخی نقاط از بافت تاریخی؛ مناطقی هستند که کمترین یا بیشترین دربرگیری برای بافت تاریخی و حریم را دارند، بنابراین براساس عکس‌های مختلف تاریخی که از ۱۳۳۵ تا امروز وجود دارند، حریم و حریم منظری مشخص شده است. بنابراین آن امروز مبنای قانونی دارد.
به گفته‌ی طالبیان؛ در برخی از نقاط ارتفاع‌هایی از ساخت‌وسازهای گذشته مانند برخی برج‌ها و هتل‌ها وجود دارند که چون در گذشته و قبل از تصویب این ضوابط ساخته شده‌اند، نمی‌توان کاری انجام داد، اما در صورتی‌که بخواهند عملیات تجدید بنا برای آن انجام دهند، باید آن اقدام براساس ملاک‌های جدید و به صورت مفید انجام شود.
تاریخِ تخریب در بافت تاریخی و حریم حرم امام رضا (ع)
به گزارش ایسنا، «مشهدالرضا (ع) چند سال است که به جز اندکی از بناها و بافت‌های ارزشمند تاریخی، چیز دیگری در اختیار ندارد و گاهی اوقات خبرهایی مبنی بر تخریب یا آغاز حذف برخی از بناهای تاریخی توسط مردم یا مدیریت شهری شهرداری مشهد به گوش می‌رسد. بنابراین می‌توان گفت که بافت تاریخی اطراف حرم مطهر امام‌رضا (ع) در مشهد مقدس دیگر مانند گذشته نیست و بیش از ۸۰ درصد بافت‌اش تخریب شده است، تا هتل‌ها و مراکز اقامتی ایجاد شوند، حتی گاهی اوقات خانه‌های بزرگ و تاریخی را که می‌توانند با مرمت به هتلی زیباتر از آسمان‌خراش‌ها تبدیل کنند، تخریب می‌کنند و تلاش دارند تا با الهام از معماری گذشته خانه‌ای با سبک قدیمی سرپا کنند. درست مانند اتفاقی که در کنار خانه‌ی امیری در خیابان نواب در حال رخ دادن است، یعنی خانه‌ی تاریخی امیری امروز کاملا زیر سقف یک پروژه‌ی تجاری و مسکون مخفی شده و روی دیوار کنای این مجتمع تجاری در حال ساخت تصویری از یک بنای تاریخی کشیده شده است.
از همان ابتدا و در نخستین قدم‌ها در مرداد سال ۹۴ اعضای شورای راهبردی معماری و شهرسازی پژوهشکده ثامن، سید مهدی حجت، سیدمحمد بهشتی، لادن اعتضادی، زهرا اهری، مهرداد قیومی، کامبیز حاجی قاسمی و محمدرضا رحیم‌زاده در نامه‌ای به علی‌رضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی از او خواستند تا ادامه‌ی تخریب‌ها در این بافت را متوقف و از بافت تاریخی مشهد محافظت کند.
در آن زمان بحث خروج از ثبت و در نتیجه تخریب دو بنای تاریخی در این محدوده مطرح بود، یکی سرای «عزیزالله اُف» و دیگری بنای «کوزه کنانی»، آن هم در شرایطی که کمیسیون ماده‌ی ۵، طرح تفصیلی بافت پیرامون حرم امام‌رضا(ع) را در قالب ۳۶۰ هکتار تهیه و طراحی کرده بود که بر این اساس «با توجه به خیابان‌های منشعب از حرم مطهر، این منطقه به ۴ قطاع تقسیم شده است. البته در این تقسیم‌بندی ۳۰ لکه‌ی تاریخی باقی مانده که توسط سازمان میراث فرهنگی به عنوان بافت تاریخی مرکزی به همه‌ی دستگاه‌های مربوط ابلاغ شده است.»
اما با این وجود بار در طول این مدت بناهای تاریخی و ارزشمند زیادی مانند «مسجد و آب‌انبار معجردار» یا حسینیه «رحیمیان» یا خانه‌ی «قلابدوزها» در همین بافت تاریخی با خطر تخریب و بعضا تهدید به ان مواجه شدند، تا این‌که حسین اصغری ثانی، سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی خبر از انتشار خبرهای خوبی برای بناهای تاریخی شناسایی شده واجد ارزش و ثبت ملی شده در مشهد مقدس داد، خبری که بالاخره محمد حسن طالبیان با اعلامش، آن را چراغی روشن پیشِ‌روی حفاظت از بافت تاریخی و حرم مطهر امام رضا (ع) به عنوان یک محوطه‌ی مذهبی و تاریخی می‌داند.
