ضرورت آرمان‌گرایی واقع‌نظر

به گزارش ایکنا؛حجت‌الاسلام و المسلمین محمدهادی‌ مفتح، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، در پاسخ به پرسشی در خصوص ارزیابی فردی بر اساس مولفه‌های قرآنی گفت: انسان باید قرآن را به این دید نگاه بکند. چنین مولفه‌هایی در خصوص جامعه مطلوب قرآنی وجود دارد. فرد مطلوب قرآنی نیز مولفاتی دارد. ما در آیه «التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ: ]آن مؤمنان] همان توبه‏ كنندگان پرستندگان سپاسگزاران روزه‏ داران ركوع ‏كنندگان سجده‏ كنندگان وادارندگان به كارهاى پسنديده بازدارندگان از كارهاى ناپسند و پاسداران مقررات خدايند و مؤمنان را بشارت ده» ( توبه، ۱۱۲) ده مشخصه‌ را در این آیه بیان کرده است و آیات دیگری هم وجود دارد که فرد می‌تواند این‌ها را لیست بکند که کسی که مورد ستایش و یا سفارش قرار گرفته است، چیست. این معیارها می‌تواند اساس ارزیابی در ادوار زمانی باشد که بر اساس این معیارها من چگونه عملکردی داشته‌ام.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه قم افزود: این معیارهای آرمانی است و اگر فردی با آنها فاصله داشت نباید احساس دلسردی کند، اما باید بداند که با انسان مطلوب قرآنی فاصله داریم و باید سعی کنیم هر روز این فاصله را کمتر کنیم.

 

مفتح تصریح کرد: بنابراین ما با انجام سنجش‌های ادواری و سنجیدن خود با قله می‌توانیم فاصله خود را با مطلوب‌ کمتر کنیم و جهت حرکت خود را تغییر داده و عمکرد‌مان را تصحیح کنیم. ما باید با این دید به آیات قرآن نگاه کنیم. حضرت امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند قرآن را باید استنطاق کرد. به بیان امروز باید قرآن را مورد بازجویی قرار داد. شهید صدر می‌گوید باید با قرآن محاوره کرد. امام(ع) می‌گوید اگر بنشینید تا قرآن با شما سخن بگوید، قرآن با شما حرفی نخواهد زد.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه قم ادامه داد: اینی که گفته می‌شود باید خالی الذهن به سراغ قرآن رفت کاری غلط است و قرآن با ایشان حرف نخواهد زد. باید با ذهنی پر از سوال به سراغ قرآن رفت و از آن جواب گرفت. اینکه گفته می‌شود تحمیل بر قرآن نادرست است، به این معناست که من جواب‌هایی را داشته باشم و آن را بر قرآن تحمیل کنم.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه قم افزود: باید ذهنی پر از سوال داشت و سوال را در معرض قرآن قرار داد و این معنای استنطاق و محاوره است. در این صورت گوهرهای قرآن هیچ‌گاه به انتها نخواهد رسید. امام علی(ع) در جایی دیگر می‌فرمایند قرآن دریایی است که هیچگاه جارو نمی‌شود، به این معنا که کسی نمی‌تواند بگوید مطالب قرآن تمام شده است و با سوالات جدیدی قرآن جواب‌های جدیدی خواهد داشت.

 

وی با بیان اینکه اگر شخص با سوال به سراغ قرآن برود، مولفات فرد قرآنی را خواهد یافت، گفت: شخص مطلوب قرآنی دارای ویژگی‌هایی هست که می‌توان به واسطه آن هر زمان  خود را با قرآن سنجید که دور و یا نزدیک شده است و هر زمان خود را تصحیح بکند.

 

مفتح افزود: انسان باید واقع‌گرا باشد و نباید ایده‌آلیستی عمل کند. بالاخره ما در روی زمین زندگی می‌کنیم. ایده‌ال‌گرایی با آرمان‌گرایی متفاوت است. انسان باید آرمان‌گرا باشد، اما واقع‌گرایانه عمل کند.

 

وی ادامه داد: باید آرمان‌گرای واقع‌نظر بود. ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که تحمیلاتی را بر ما دارد. من در این جامعه همه‌کاره نیستم و بالاخره اطرافیان، خانواده، دوستان، شهر، کشور و حکومت الزاماتی را بر من ایجاد می‌کنند و من نمی‌توانم و دستم باز نیست که هر جور می‌خواهم زندگی کنم.

 

مفتح ادامه داد: با توجه به واقعیاتی که در این زمین وجود دارد و الزاماتی که برای ما ایجاد می‌کند، باید حرکت خود را تنظیم کرد. آن هدف تعیین می‌کند که در این زمین بازی، من چطور مسیر را طراحی کنم.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه قم تصریح کرد: اما اگر کسی به واقعیت نگاه نکند و صرف برنامه‌ریزی و واقعیات روزمره نگاه کند، به هدف نمی‌رسد. با این کار ما منزوی شده و غمگین خواهیم شد. باید حرکت کرد، از این رو باید آرمان‌گرای‌ واقع‌نگر بود و هر دو را در نظر داشت. بالاخره در این واقعیت‌هایی که ما هستیم محدوده‌هایی داریم و بازی خود را باید در این زمین تنظیم کنیم.

 

مفتح در پاسخ به این پرسش که دین چه بخشی از نیازهای ما را برآورده می‌کند، گفت: این به نگاه ما نسبت به دین و گستره شریعت بستگی دارد. اینکه انتظار ما نسبت به دین حداقلی و یا حداکثری است. بحث‌های مطرح شده است که ما بیاییم و فیزیک و شیمی در قرآن بیابیم. قرآن در پی بیان فیزیک و شیمی نیست. اگر ما اشاراتی را در خصوص نجوم در قرآن داریم، باید بدانیم که این کتاب، کتاب نجوم نیست و این توقعات نابجاست.

 

وی افزود: ما باید انتظار خود را از دین مشخص کنیم و بگوییم ما توقع داریم که پاسخ چه سوالاتی را از قرآن بگیریم. اول در این محدوده مشخص کرده باشیم و بعد ببینیم که آرمان‌های ما چیست. دنبال یک سری مسائل در قرآن گشتن راه به بی‌راهه بردن است.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه قم تصریح کرد: این روند هیچ نتیجه‌ای را در پی نخواهد داشت. این مسئله‌ای که بارها مطرح شده است و مقام معظم رهبری تاکید کرده‌اند که باید علوم انسانی اسلامی تولید شود، این امر با دستور، بخشنامه و از بالا قابل حل نیست. این علوم باید تولید شود و جای خود را در آکادمی باز بکند، اما اینکه از بالا دستور بدهند که چنین علومی به وجود بیاید و تدریس شود، از لحاط علمی قوتی داشته باشد به بخشنامه و دستور نیازی ندارد و خودش جای خود را باز خواهد کرد.

 

مفتح در پایان گفت: اگر قدرت علمی نداشته باشد با بخشنامه هم مطرح شود کنار می رود و به قول فلاسفه «القصر لا یدوم» امر جبری و قصری دوام نمی‌یابد و توصیه مقام معظم رهبری به این معنا بوده که اندیشمندان بیایند و مباحث قوی در راستای علوم انسانی اسلامی تولید بکنند که خود به خود جای خود را در دانشگاه‌ها و آکادمی‌های سراسر جهان باز می‌کند و کار خوب و مفیدی انجام خواهد شد و الا صرفا این که بنشینیم و دردها را به هم واگویه کنیم و اقدامی نشود، نتیجه‌ای گرفته نخواهد شد.