آمارها حاكی از افزایش نرخ بیكاری به ٧/١٢ درصد است؛ نرخی كه بالاترین رقم از زمان انتخابات ریاستجمهوری سال ١٣٩٢ محسوب میشود. به نظر میرسد كه تدابیر وزارت كار تاكنون برای حل این مشكل كه بسیاری از كارشناسان آن را مهمترین معضل دولت یازدهم میدانند، ناكام مانده است.
به گزارش اعتماد، هر چند دولت میتواند اعلام كند كه بیشترین نرخ مشاركت اقتصادی در یك دهه گذشته در تابستان امسال به دست آمده كه البته حرف اشتباهی نخواهد بود؛ ولی دولتمردان نباید فراموش كنند كه نرخ مشاركت اقتصادی چون شمشیری دو لبه است و اگر تعداد مشاركتكنندگانی كه شغلی پیدا نمیكنند افزایش یابد، قطعا به رشد اقتصادی غیررسمی و حتی سیاه منجر خواهد شد.
مركز آمار در گزارشی از افزایش نرخ بیكاری به رقم ٧/١٢ درصد خبر میدهد. این در حالی است كه در بهار سال جاری این رقم ٥/٠ درصد كمتر بود و نسبت به مدت مشابه سال گذشته (تابستان ١٣٩٤) این نرخ ٨/١ درصد افزایش داشته است. این ارقام حاكی از این است كه ایجاد اشتغال در دولت یازدهم نسبت به تقاضا برای آن كمتر است.
روحانی در سال ١٣٩٢، در شرایطی سكان امور را به دست گرفت كه شاخصهای اقتصادی وضعیت به مراتب بدتری را داشتند اما در آن سال نرخ بیكاری با كاهش نسبت به دو سال ابتدایی دهه ٩٠ شمسی، ٥/١٠ درصد بود. نرخ بیكاری ظرف دو سال گذشته روندی افزایشی را طی كرد تا در تابستان امسال به بالاترین رقم از سال ٩٢ برسد. در حال حاضر تعداد بیكاران مطلق در ایران سه میلیون و ٣٣٧ هزار و ٤١٥ نفر است كه رقمی بالا محسوب میشود؛ چرا كه بیكار مطلق به فردی گفته میشود كه به دنبال كار گشته اما حتی در هفته مرجع یك ساعت هم مشغول به كار نبوده است.
اگر فردی جویای كار نباشد، جزو جمعیت بیكار محسوب نمیشود و آن را در بخش غیرفعال اقتصادی محاسبه میكنند، درنتیجه میتوان گفت بیش از سه میلیون و ٣٠٠ هزار نفر در تابستان به دنبال كار گشتند اما موفق نشدند كه هیچ كاری، ولو یك ساعت در هفته پیدا كنند. البته تعداد شاغلان كشور در تابستان ١٣٩٥، حدود ٢٣ میلیون و ٣١هزار و ٤٦٤ نفر اعلام شده است كه این رقم نسبت به تابستان سال گذشته حدود ٦٢٨ هزار نفر افزایش یافته است.
ركود شكنی مشاركت اقتصادیاز سوی دیگر و پس از برجام نرخ مشاركت اقتصادی رو به افزایش رفته است. در تابستان امسال نرخ مشاركت اقتصادی با افزایش نسبت به بهار سال جاری و تابستان پارسال به ٤/٤٠ درصد رسید. این نرخ مدتها روندی معكوس را طی میكرد اما پس از برجام و وعدههایی كه نسبت به بهبود شرایط اقتصادی آن داده میشد، نرخ مشاركت اقتصادی افزایش پیدا كرد تا برای نخستین بار در یك دهه گذشته این نرخ به بیش از ٤٠ درصد برسد.
هر چند افزایش جمعیت مشاركتكننده اقتصادی نشاندهنده افزایش تمایل بخشهای مختلف جامعه برای حضور فعالانه در اقتصاد است ولی به نظر میرسد در ایران و با افزایش فشارهای معیشتی به خانوار و همچنین امیدواریهایی كه نسبت به اجرایی شدن برجام به وجود آمد، متقاضیان كار در كشور را افزایش داد. بر این اساس در حال حاضر ٢٦ میلیون و ٣٦٩ هزار و ٩١ نفر جزو جمعیت فعال به حساب میآیند كه بیش از سه میلیون و ٣٣٠ هزار نفر از آنها شغلی ندارند.
دشواری جوانان و زنان برای ورود به بازار كاردر بخش دیگری از آمار آمده است كه ٨/٤٠ درصد از شاغلان كشور بیش از ٤٩ ساعت در هفته كار میكنند. این مهم به این معناست كه بخش مهمی از شاغلان ایران، به دلایلی از جمله كم بودن دستمزد، مجبور هستند ساعات بیشتری را به كار اختصاص دهند. از قضا همین موضوع یكی از دلایل افزایش نرخ بیكاری، به ویژه در میان جوانان است. در شرایطی كه بیش از یك سوم كشور، ساعات زیادی را در هفته به كار اختصاص میدهند و بسیاری از آنها دو شغله و چند شغله هستند، دیگر كارفرما تمایلی به جذب فارغالتحصیلان دانشگاهی ندارد.
به بیان دیگر افزایش نرخ مزد، به اندازهای كه بتواند سبد معیشت خانوار را تامین كند، راهكاری مهم و البته عادلانه برای افزایش تعداد شاغلان در كشور است. متاسفانه در سالهای گذشته، مسوولان امر، بیشتر به تعدیل ساختاری تمایل داشتند و به همین دلیل با تضعیف مزد و امنیت شغلی، قصد داشتند شرایط را برای جذب بیشتر نیروی كار از سوی كارفرمایان فراهم كنند، هر چند آمارها نشان میدهد نتایج این سیاست به كلی معكوس شده است.
همچنین نرخ بیكاری در میان جوانان ١٥ تا ٢٩ ساله ٧/٢٦ درصد است. یعنی یك میلیون و ٩٩٣ هزار و ٩٥٣ تن از جوانانی كه در این بازه سنی قرار دارند حتی امكان پیدا كردن یك شغل پارهوقت را هم ندارند. از سوی دیگر نسبت جمعیت اشتغال جمعیت ٣/٣٥ درصد است؛ یعنی از هر ١٠٠ ایرانی ٣/٣٥ درصد شاغل هستند. این رقم برای مردان ٢/٥٨ درصد و برای زنان ٥/١٢ درصد است. همین اعداد نشان میدهد پیدا كردن شغل برای زنان و جوانان تا چه اندازه دشوار است.
خدمات پیشتاز ایجاد شغلدر میان بخشهای مختلف اقتصادی در كشور، همچنان بخش خدمات بیشترین اشتغالزایی را دارد. بخش خدمات در حال حاضر یازده میلیون و ٣٠٩ هزار و ٥٨٢ نفر را شاغل كرده كه به معنای آن است كه ١/٤٩ درصد افراد شاغل كشور در این بخش فعال میشوند. همچنین این نرخ برای بخش صنعت ٥/٣١ درصد و برای كشاورزی ٤/١٩ درصد اعلام شده است.
از سوی دیگر ٥/٩ درصد از جمعیت شاغل كشور، اشتغال ناقص دارند. اشتغال ناقص به افرادی گفته میشود كه به دلایل مختلف كمتر از ٤٤ ساعت در هفته مرجع كار كردند. طبیعتا این بخش از افراد درآمد كمتری كسب میكنند و با توجه به آمار میتوان گفت تعداد آنها در كشور حدود دو میلیون و ٢٠٠ هزار نفر است.
استانهای تركنشین، پیشتاز اشتغال و مشاركت اقتصادیدر میان استانهای كشور بیشترین نرخ مشاركت اقتصادی با رقم ١/٤٥ درصد به استان زنجان تعلق دارد و پس از آن استان خراسان شمالی و اردبیل شرقی به ترتیب با ٨/٤٥ درصد و ٦/٤٥ درصد در رده دوم و سوم بیشترین مشاركت اقتصادی قرار دارند. كمترین نرخ مشاركت اقتصادی هم به استان سیستان و بلوچستان و پس از آن ایلام تعلق دارد.
بر اساس گزارش مركز آمار مشاركت اقتصادی در استان سیستان و بلوچستان ٩/٣٢ درصد بود كه حدود هشت درصد از میانگین كشوری كمتر است. در زمینه نرخ بیكاری، استان مركزی با ٧/٦ درصد ركورددار كمترین نرخ بیكاری در كشور است و پس از آن استانهای آذربایجان غربی و همدان قرار دارند. بیشترین نرخ بیكاری هم به استان كرمانشاه تعلق دارد.
در این استان نرخ بیكاری به ٣/٢٠ درصد بالغ میشود كه رقمی بالا و نگرانكننده است. جالب است كه مناطق ترك نشین هم از نظر مشاركت اقتصادی و هم از نظر نرخ بیكاری آمار بهتری از میانگین كشوری دارند.