"حسن عباسی" و تعریف دکتر، دکترینرین و دکترینولوژِی

یادداشت وارده؛ مجید کریمی؛ امروزه در بسیاری از مقالات و گفت‌وگو ها شاهد استفاده ناگزیر از واژه های بیگانه هستیم که به مرور زمان بیگانگیشان رنگ می بازد و هر روزه استفاده آنها در همه سطوح بیشتر می شود. پرسش هایی که با شنیدن این لغات مطرح می شود این است که آیا زمینه و بافتی که این لغات در آنها به کار برده می شود صحیح است؟ آیا معنای مورد ادعای گوینده یا نویسنده از آن لغت یا اصطلاح وارداتی همانی است  که در زبان خارجی منبع در مورد آن لغت یا اصطلاح تعریف می شود؟ اصلا این کلمات درست تلفظ می شوند؟

با هم نگاهی بیندازیم به بخشی از سخنان « حسن عباسی» در پاسخ به سوالی در مورد صحت دکتر بودن ایشان که ویدئوی آن در فضای مجازی منتشر شده است. عباسی ابتدا به واژه  دیپلم می پردازد: «... دایپلوما، چیزی که دیپلم نامیده میشه، شما گرفتید نمی دونید معناش چیه...»

در اینجا نه تعریفی که ایشان از دیپلم بلکه تلفظ واژه دیپلم نادرست است. البته تغییر جزئی تلفظ لغات به دلیل متفاوت بودن حروف صدا دار در زبان های مختلف امری طبیعی است. اما ایشان اصرار به تلفظ اصلی این واژه دیر آشنا در زبان فارسی دارند. « ma / dəˈpləʊmə, dɪˈpləʊmə $ -ˈploʊ-» نه در لهجه بریتانیایی و نه در لهجه امریکایی اثری از صدای «aɪ» یا «آی» نیست.

سپس وی به معنای واژه دکتر می پردازد که به بیان ایشان همانگونه که از راننده انتظار رانندگی و فیلمبردار انتظار فیلم برداری می رود، دکتر کسی است بتواند دکترین ارائه دهد یا به نقل از ایشان دکتر کسی است که دکترینرین باشد.

برای بررسی این ادعا نگاهی می کنیم به واژه نامه بین المللی وبستر ویرایش سوم:

معنای واژه دکتر (doctor):
a person who has earned one of the highest academic degrees (as a PhD) conferred by a university usually by spending several years in advanced study of a specialized field, by writing an acceptable dissertation, and by passing numerous rigorous examinations
«کسی که با گذراندن چندین سال مطالعات  پیشرفته در یک زمینه تخصصی و با نوشتن رساله قابل قبولی که مورد بررسی دقیق قرار گرفته از طرف دانشگاه به یک مقام بالای آکادمیک نائل می گردد»

البته چنین تعریفی مورد قبول آقای عباسی نیست، اما نزدیک ترین تعریفی که از واژه دکتر و رابطه اش با واژه دکترین ارائه می شود بدین شرح است:

"a religious scholar who is eminent in theological learning and personal holiness and usually an expounder and defender of established doctrine"
«عالم دینی برجسته در زمینه آموزه های مربوط الهیات و تقدس فردی که معمولا مفسر و نگاهبان دکترین شرعی و قانونی است»

چنین تعریفی از دکتر که معمولا به عنوان دکتر کلیسا از آن در زبان انگلیسی استفاده می شود بسیار متفاوت از تعریف عباسی است.

اما نکته قابل توجه تعریف واژه «دکتر» به عنوان یک فعل است:
"to conceal the real state or actual quality of by deceptive alteration"
«پنهان کردن وضعیت واقعی و یا کیفیت حقیقی چیزی با ایجاد تغییرات گمراه کننده»

حقیقتا چنین تعریفی بسیار نزدیک به نحوه ارائه تعریفی است که عباسی از واژه دکتر ارائه می دهد.

اما واژه دکترینرین (doctrinarian):
Etymology: modification of French doctrinaire + English –ian
در واژه نامه وبستر تعریفی برای دکترینرین ارائه نشده اما ریشه شناسی این واژه اشاره به واژه دکترینر دارد که با اضافه شدن پسوند انگلیسی "ian” به واژه دکترینرین (doctrinarian) تبدیل شده است.

و اما دکترینر ( doctrinaire):
"one who attempts to put into effect some especially political doctrine or theory with little or no regard for practical difficulties"
«کسی که تلاش می کند که یک دکترین یا تئوری سیاسی را با کم توجهی یا بدون توجه به مشکلات عملی آن اجرایی کند.»

لازم به ذکر است در همان سخنرانی ایشان تاکید دارند که تنها دکترینرینی هستند که دکترین های ارائه شده توسط ایشان در خارج از کشور تدریس می شوند.

گذشته از تعریف حسن عباسی از واژه دکتر و دکترینرین در سایت اندیشکده یقین که خود وی ریاست آن را بر عهده دارد در قسمت «درباره ما» زیر عنوان حوزه تولید علم از بومی سازی دکترینولوژی صحبت شده است.

برای بررسی این واژه باید بدانیم که پسوند «لوژی» یا در انگلیسی "-logy” یا "-ology”از ریشه لاتین " -λογ- (-log-)" است که در فارسی به صورت «شناسی-» معنی می شود. پس حتما واژه دکترین شناسی یا دکترینولوژی باید ترکیبی از واژه دکترین (doctrine) و پسوند شناسی- (ology) باشد که به صورت doctrinology باید نوشته شود. در هیچ واژه نامه ای چنین واژه ای ثبت نشده و حتی جتسجوی گوگل هم شما را به هیچ منبع یا مطلب معتبری هدایت نمی کند. حتی اگر آن را doctrineology بنویسیم راه به جایی نخواهیم برد. که نا خودآگاه این سوال مطرح می شود که آیا چنین مبحثی از علم در دنیا فقط مختص اندیشکده یقین است که قصد بومی سازی آن را دارند؟

اما با توجه به سبک آقای عباسی در تلفظ دیپلم که به صورت روخوانی بدون توجه به تلفظ درست انگلیسی است این بار این همین کار را در مورد دکترینولوژی به صورت معکوس از فارسی به انگلیسی انجام می دهیم که ما را به واژه doctorinology می رساند. بله این بار تلاشمان به بار می نشیند و مطالب مربوط به دکترینولوژی را هر چند اندک می توانیم مشاهده کنیم. البته با ذکر این نکته که همه نتایج مربوط به مطالب خود آقای عباسی است و این واژه و املای غلط آن مختص به مطالب وی است وبس.