داعش خاموش در کمین منطقه!

سازمان ملل متحد در گزارش سال 2016 خود با اشاره به تهدید داعش به‌عنوان نخستین فاجعه در منطقه خاورمیانه، بحران بی‌آبی را فاجعه بعدی در آینده خاورمیانه دانست؛ بحرانی که صاحب‌نظران از آن به‌عنوان داعش خاموش در خاورمیانه یاد می‌کنند.

این سازمان هشدار داده است که کمبود آب و ساختارهای ضعیف مدیریتی مربوط به آن می‌تواند به یکی از علل اصلی کشمکش و درگیری میان کشورها و اختلافات منطقه‌ای تبدیل شود. گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد که رابطه‌ای آشکار بین کمبود آب، ناامنی غذایی، بی‌ثباتی اجتماعی و درگیری‌های خشونت‌بار وجود دارد و این معضل می‌تواند موجب آغاز و تشدید مهاجرت در سراسر جهان شود.

در عین حال آمارها نشان می‌دهند که در پی تغییرات آب و هوایی نامطلوب و درگیری‌های بالقوه، بسیاری از کشورهای واقع در آسیا، آفریقا و خاورمیانه و کشورهای جزیره‌ای در حال توسعه، شاهد اوج‌گیری جریان مهاجرت هستند. سازمان ملل متحد همچنین پیش‌بینی کرده است که اثرات بالقوه بی‌آبی بر فعالیت‌های اقتصادی و بازار کار نیز احتمالا جدی و شدید خواهد بود. بر این اساس، ایران و عراق بین 60 تا 75 درصد منابع تجدیدپذیر آب خود و سایر کشورهای خاورمیانه در حدود بیش از 75 درصد این منابع را از دست داده‌اند.

بحران کم آبی نه فقط ایران بلکه کل منطقه‌ای را که کشورمان در آن قرار دارد، تهدید می‌کند. سازمان‌های بین‌المللی این معضل را فاجعه دوم بعد از داعش در منطقه خاورمیانه تعبیر می‌کنند. وزیر نیروی کشورمان در سخنانی که شنبه شب از تلویزیون پخش شد هشدار داد که ایران از نظر منابع آبی کشوری فقیر به شمار می‌رود و در منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است و از نظر منابع آب غنی نیست. گزارش‌های بین‌المللی از جمله گزارش 2016 سازمان ملل نیز این موضوع را تایید می‌کند. بارش ایران یک سوم متوسط بارش کل کره زمین است و ما از نظر آب فقیر هستیم و طی 15 سال اخیر هم کشورمان دچار تغییر اقلیم شده است.

حمید چیت چیان می‌گوید: توزیع بارش در ایران یکسان نیست به نحوی که در غرب ایران امسال میزان بارش بسیار بالا بوده اما در مناطقی مثل فارس، یزد، اصفهان، سیستان و کرمان میزان بارش بسیار پایین بوده است. بنابراین اگر بخواهیم زندگی و توسعه پایدار داشته باشیم باید در نحوه مصرف آب تجدید نظر کنیم و مدیریتی صحیح را به کار بگیریم. وزیر نیرو افزود: ما در ایران در حال حاضر ۸۶ درصد از منابع آب خود را استفاده می‌کنیم که این میزان در گذشته حدود ۹۰ درصد بوده است. وزیر نیرو با اشاره به استفاده بیش از ۹۲ درصدی منابع آب در بخش کشاورزی گفت: تلاش داریم تا با برنامه‌ریزی درست این میزان را به ۶۰ درصد کاهش دهیم.

چیت چیان با بیان اینکه سیاست ذخیره‌سازی آب باید دنبال شود گفت: بارش در سال‌های مختلف متفاوت است و با پیگیری این سیاست می‌توانیم برای ۱۸ ماه آینده ذخیره کافی داشته باشیم. وی افزود: با توجه به ذخیره کافی آب در سدها نباید تصور کنیم که به مدیریت مصرف آب نیازی نداریم چرا که با صرفه‌جویی می‌توانیم برای سال‌های آینده برنامه داشته باشیم. حدود ۵۵ درصد آب مورد نیاز کشور از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود.

وزیر نیرو تاکید کرد: بنا داریم میزان برداشت سالانه از آب‌های زیرزمینی را حدود 6 میلیارد متر مکعب کاهش دهیم که این میزان باعث خواهد شد تغذیه سالانه از آب‌های زیرزمینی با میزان برداشت از آنها یکسان شود. معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر نیرو نیز گفت: مصرف آب و برق کشور به بالاترین حد خود در سال‌های اخیر رسیده است و در این وضعیت، ریسک پایداری ارائه خدمات نیز بسیار افزایش می‌یابد. علیرضا دائمی روز یکشنبه با اشاره به دمای هوای بیش از 40 درجه‌ای تهران و گرمای بیش از 50 درجه‌ای در بخش عمده‌ای از کشور هشدار داد که رکوردهای ثبت شده مصرف در بخش آب و برق تاکنون در این صنعت سابقه نداشته است.

وی ادامه داد: در پایان هفته گذشته مصرف برق کشور به حدود 52 هزار و 700 مگاوات رسید، در حالی‌که این رقم مصرف در سال‌های گذشته بیشتر از 50 هزار مگاوات نبود. دیروز نشریه بیزینس اینسایدر هم در گزارشی به نقل از گزارش 2016 سازمان ملل با اشاره به تنش‌های سیاسی و تهدید داعش به‌عنوان فاجعه نخست منطقه خاورمیانه افزود که فاجعه بعدی که این منطقه را تهدید می‌کند بحران بی آبی است. نشریه بیزینس اینسایدر با برشمردن آب به‌عنوان مهم‌ترین منبع طبیعی در جهان افزود که اگر وضع به همین منوال بگذرد، دنیا در سال 2030 با 40 درصد کمبود آب روبه‌رو خواهد شد و اگر فعالانه با آن برخورد نشود، این امر به تنش‌های داخلی و نزاع میان کشورها منجر خواهد شد.

بر اساس گزارش سازمان ملل کمبود آب و ساختارهای ضعیف مدیریتی مربوط به آن ممکن است به یکی از علل اصلی کشمکش و درگیری میان کشورها و اختلافات منطقه‌ای تبدیل شود. بر این اساس، خاورمیانه و آسیای مرکزی باز هم به‌طور جدی در خطر هستند؛ زیرا اکثر کشورهای هر دو منطقه بیش از 60‌درصد منابع آبشان را مصرف کرده‌اند. ایران و عراق بین 60 تا 75 درصد منابع آب تجدید پذیر خود و سایر کشورهای خاورمیانه تقریبا بیش از 75 درصد این منابع را مصرف کرده‌اند.

گزارش سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که تاثیرات بالقوه بی‌آبی بر فعالیت‌های اقتصادی و بازار کار هم جدی و احتمالا شدید خواهد بود. بسیاری از اقتصادهای درحال توسعه در آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و خاورمیانه واقع هستند که آب و هوای گرمی دارند و به لحاظ آبی در مضیقه هستند. این در شرایطی است که برآوردهای بانک جهانی نشان می‌دهد کاهش کیفیت آب برای کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بین 5/ 0 تا 5/ 2 درصد از تولید ناخالص داخلی سالانه آنها هزینه دارد.

از سوی دیگر گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد رابطه آشکاری بین کمبود آب، ناامنی غذایی، بی‌ثباتی اجتماعی و درگیری‌های خشونت‌بار وجود دارد و این مساله به نوبه خود می‌تواند آغازگر و تشدیدکننده مهاجرت در سراسر جهان شود. درپی تغییرات آب و هوایی نامطلوب و درگیری‌های بالقوه، بسیاری از کشورهای واقع در آسیا، آفریقا و خاورمیانه و کشورهای جزیره‌ای درحال توسعه شاهد وخیم‌تر شدن جریان مهاجرت از این کشورها هستند. بر اساس گزارش سازمان ملل در سال 2014 در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا 9/ 27 میلیون نفر در بخش کشاورزی شاغل بودند که معادل 0/ 21 درصد از کل جمعیت این منطقه بوده است و پیش‌بینی می‌شود تعداد افراد شاغل در این بخش در سال 2019 به 3/ 29 میلیون نفر خواهد رسید که معادل 7/ 19 درصد از کل جمعیت این منطقه خواهد بود.

سازمان ملل همچنین پیش بینی می‌کند بازار جهانی آب‌شیرین از سال 2014 تا سال 2020 با نرخ سالانه 1/ 8 درصد رشد می‌کند و بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولیدکننده آب‌شیرین در خاورمیانه خواهند بود. این مساله مشاغل جانبی مرتبط با آب در بخش‌های مهندسی، حقوق، امور مالی و محیط زیست ایجاد می‌کند.