ارزان‌فروشی، هدیه بازارهای خارجی به روزه‌داران

 با نزدیک‌شدن به ماه مبارک رمضان زمزمه گرانی کالاها و به اصطلاح رونق بازار نیز بیشتر می‌شود. این موضوع سبب می‌شود برخی از مردم  قبل از شروع ماه رمضان اقدام به خرید و انبار کالاهای مورد نیازشان کنند و برخی دیگر قید خرید برخی از کالاها را تا کاهش دوباره قیمت‌ها می‌زنند.

این چرخه مدت زمان طولانی است که در ایران جریان دارد. طی سال‌های گذشته با فرارسیدن ماه رمضان، قیمت برخی از کالاها از برنج و نان گرفته تا سبزیجات، حبوبات و تخم‌مرغ و مرغ افزایش یافته است. مثلا‌ سال گذشته در آستانه ماه روزه‌داری افزایش یکباره قیمت مرغ خبرساز شد به‌طوری که قیمت این کالای پرمصرف تا مرز هشت‌هزار تومان در هر کیلو نیز پیش رفت. حال با نزدیک‌شدن به رمضان  ١٤٣٦ قمری نیز این اخبار دوباره تکرار می‌شود.

البته ایران تنها کشوری نیست که در این بازه زمانی گرفتار گرانی مواد غذایی می‌شود. طی سال‌های گذشته این معضل دامنگیر برخی از کشورهای مسلمان مانند الجزایر، عراق و یمن نیز شده است. در بغداد، بصره، نجف و کربلا مردم از واردکنندگانی گله دارند که با سوء‌استفاده از نیاز مردم، کالای  خود را گرانتر می‌فروشند.  با این وجود نمی‌توان ادعا کرد این روند در تمام کشورهای مسلمان‌نشین رواج دارد.

مثلا در کشورهای مسلمان حاشیه خلیج‌فارس نیز ماه رمضان را می‌توان فصل رونق بازارموادغذایی دانست. در بسیاری از کشورهای مسلمان فروشگاه‌های بزرگ قبل از شروع این ماه تخفیفاتی خاص برای کالاهای پرمصرف قائل می‌شوند. سودآوری فروش موادغذایی برای مسلمانان در ماه رمضان چنان جذاب بوده که برخی از کشورهای غیرمسلمانی که بخشی از جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می‌دهند نیز تخفیفاتی خاص برای مشتریان خود در نظر می‌گیرند.

صف خرید ارزان در عربستان
تخفیف قیمتی مواد خوراکی در ماه رمضان در خاورمیانه پدیده‌ای آشناست. در این منطقه فروشگاه‌های بزرگ برای جذب مشتری بیشتر همیشه برنامه‌های تخفیف مختلفی را در فصل‌های مختلف برپا می‌کنند. ‌سال گذشته در عربستان تخفیف‌های یکی از فروشگاه‌ها چنان وسوسه‌کننده بود که مشتریان برای ورود به فروشگاه مدت‌ها در صف ایستادند. در این کشور نیز همراه با شروع ماه رمضان تقاضا برای مواد غذایی افزایش می‌یابد.

 به نوشته روزنامه شرق‌الاوسط این افزایش تقاضا اصولا به افزایش قیمت هم منجر می‌شود به‌طوری که در ‌سال ٢٠١٣ این افزایش حتی به ٢٠‌درصد هم رسیده است اما دراین ماه دولت همیشه برنامه‌ای برای کنترل گرانی دارد.

به‌گفته «عبدالله التمیم» مدیر شرکت «تمیم مارکت»  همواره ماه رمضان به افزایش چشمگیر مصرف مواد غذایی منجر می‌شود. به‌طوری که حجم مصرف مواد خوراکی طی این ماه فقط در عربستان، حدود ٢٠‌میلیارد ریال سعودی تخمین زده می‌شود. به عقیده کارشناسان، بازار مصرف نیز شاهد افزایش ٥‌درصدی خرید مردم است. طی این ماه  اصولا  کالاهایی مانند آبمیوه، خرما،  غذاهای پخته‌شده، شیرینی، گوشت قرمز و مرغ با افزایش چشمگیر مشتری روبه‌رو می‌شوند. به همین دلیل فروشگاه‌های بزرگ همیشه پیش از آغاز ماه رمضان برنامه‌های تخفیف خود را اعلام می‌کنند. این در حالی است که در کشوری مانند کویت گاهی اوقات تخفیف فروشگاه‌های مواد غذایی به ٨٠‌درصد هم می‌رسد.

تخفیف ٤٠‌درصدی در امارات
در امارات نیز به همین روال است. در این کشور مقامات دولتی قوانین سختی درباره افزایش قیمت‌ها در ماه رمضان وضع کرده‌اند و بازرسان دولتی به‌طور مرتب از فروشگاه‌ها و مغازه‌ها بازدید می‌کنند. با این وجود در ‌سال ٢٠١٤ فروشگاه‌های بزرگ  امارات در ماه رمضان قیمت کالاهای اساسی را تا ٤٠‌درصد کاهش دادند. مدیر سازمان حمایت از مصرف‌کننده در وزارت اقتصاد امارات متحده عربی دراین‌باره اعلام کرد که یارانه‌ای معادل ١٨٠‌میلیون درهم برای ماه رمضان در نظر گرفته است تا خسارت ناشی از کاهش قیمت برخی از کالاهای اساسی نظیر برنج، روغن، شیر، آرد و آب را جبران کند.

وزارت اقتصاد این کشور همچنین تصمیماتی اتخاذ کرده تا از سوءاستفاده خرده‌فروشی‌های کوچک از تخفیف کالاها جلوگیری کند. برخی از فروشگاه‌های کوچک کالاهای اساسی را با قیمت تخفیف خورده از وزارت اقتصاد خریده و آن را به بهایی گران‌تر به مصرف‌کنندگان می‌فروختند. در همین زمینه وزارت اقتصاد برای افراد خاطی جریمه‌ای معادل ٥ تا ١٠٠‌هزار درهم در نظر گرفته است.

 در این زمینه دولت سیستمی طراحی کرده که به‌طور الکترونیکی با بنادر امارات متحده عربی هماهنگ است و قیمت روزانه کالاها را کنترل می‌کند. به این ترتیب مقامات  هرگونه کاهش ذخایر، میزان واردات و قیمت کالاهای فروخته‌شده را کنترل می‌کنند. همچنین وزارت اقتصاد امارات یک سبد برای کالاهای اساسی در ماه رمضان در نظر گرفته که شامل برنج، شکر، شیر، آرد و موادغذایی کنسروی برای چهارتا پنج نفر است. این سبد به قیمت ١٠٠ تا ٢٠٠ درهم در خرده‌فروشی‌ها عرضه می‌شود.

مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند مسیری طولانی‌تر را طی کنند تا کالایی ارزان‌تر بخرند.
در همین زمینه برنامه خبری امارات «٢٤,٧ » در ‌سال ٢٠١٢ گزارشی از شهروندان دوبی تهیه کرد. در این گزارش اغلب مردم اعلام کردند که ترجیح می‌دهند برای تأمین مایحتاج خود به فروشگاه‌های بزرگتر با تخفیف بیشتر بروند اما برای مواد غذایی مانند نان و شیر که قیمت بالاتری دارند به مغازه‌های نزدیک به خانه اتکا کنند.

این گزارش تلویزیونی نشان داد تقریبا تمام مغازه‌های خواروبارفروشی کوچک در مناطق مسکونی ٢٥ تا ٥٠ فلیس (معادل یک‌صدم درهم) اضافی از هر کالا دریافت می‌کنند. بنابراین بسیاری از شهروندان ترجیح می‌دهند به‌طور هفتگی به فروشگاه‌های بزرگ مانند «کرفور» یا «لولو» بروند و محصولات ارزان‌تر را بخرند. آنها هم به افزایش ناگهانی قیمت کالاها در مغازه‌های کوچک طی ماه رمضان اشاره می‌کنند.  در دوبی خرید سبزیجات و میوه‌ها از فروشگاه‌های بزرگ به صرفه نیست زیرا علاوه بر آن‌که تازه نیستند، قیمتشان نیز بالاتر است. با وجود آن‌که در ماه رمضان در فروشگاه‌ها قیمت بسیاری از اجناس مصرفی با تخفیف عرضه می‌شود اما برخی کالاهای تازه مانند میوه و گوشت با افزایش قیمت روبه‌رو می‌شوند اما کالاهایی مانند برنج و آرد تغییر چندانی    نمی‌کنند.

 افزایش ٣٠‌درصدی خرید در ترکیه
ترکیه نیز یک  کشور مسلمان‌نشین بزرگ دیگر است.  در این کشور هم با شروع ماه رمضان مصرف مواد خوراکی به‌خصوص سبزیجات و لبنیات افزایش می‌یابد. این افزایش خرید چنان سودآور است که فروشندگان ترجیح می‌دهند قیمت‌هایشان را تغییر ندهند. در ‌سال ٢٠١٢ «بندوی پالاندوکن» رئیس کنفدراسیون  تجار ترکیه تخمین زد ماه رمضان ٣٠‌درصد به رونق و خرید و فروش بازار مواد غذایی این کشور می‌افزاید. به این ترتیب ٣تا ٤‌میلیارد لیره به بازار مواد خوراکی سرازیر می‌شود.
جذب مشتری مسلمان با کارت هدیه و تخفیف

ارايه تخفیف برای مواد خوراکی در ماه رمضان فقط به کشورهای مسلمان‌نشین محدود نمی‌شود. اکنون بسیاری از کشورهای مسلمان‌نشین اهمیت خاصی برای بازار موادغذایی حلال و مشتریان مسلمان به‌ویژه در ماه رمضان قائل می‌شوند. این پدیده نیز چندان عجیب نیست، زیرا تخمین زده می‌شود حدود ٢٣‌درصد جمعیت جهان یا به عبارت دیگر ١,٦‌میلیارد نفر از جمعیت جهان مسلمان باشند.

به‌طوری که آنها در ٤٩ کشور اکثریت مردم را تشکیل می‌دهند. بنابراین از دیدگاه تجاری، این جمعیت اکنون بازار ایده‌آلی محسوب می‌شود که البته پتانسیل رشد بسیاری نیز دارد. آمریکا و انگلیس به دلیل تنوع جمعیتی زیاد و فرصت‌های سرمایه‌گذاری فراوان این پتانسیل را به خوبی درک کرده‌اند. در آمریکا ٢.٦‌میلیون  نفر مسلمان زندگی می‌کنند، به عبارت دیگر ٨‌درصد جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل داده‌اند. در انگلیس نیز جمعیتی  حدود  دو‌ میلیون و ٧٠٠‌هزار مسلمان (٤.٤‌درصد از جمعیت کل کشور) زندگی  می‌کنند. با توجه به این آمار اکنون شرکت‌های خرده‌فروشی مختلف سعی دارند با ارایه خدمات به این بخش به کسب وکار خود رونقی دهند.

یکی از این راه‌ها ارایه مواد خوراکی مخصوص مسلمانان است. این تجارت در ماه  رمضان رونق خاصی می‌گیرد به‌طوری که فروشندگان با ارایه  تخفیف و هدایای مختلف سعی در جذب مشتری بیشتر می‌کنند.  یکی از این شرکت‌ها فروشگاه‌های Whole Foods Market است.

از ‌سال ٢٠١١ میلادی فروشگاه‌های Whole Foods Market با Saffron Road همکاری می‌کند تا یک برنامه بازاری برای ماه رمضان ارایه کنند. هر دو این شرکت‌ها تبلیغات فراوانی در این‌باره می‌کنند. از آن‌جا که درآمد سالانه  اغلب خانوارهای مسلمان مهاجر در آمریکا حدود ٥٠‌هزار دلار یا بالاتر است، شرکت whole food این قشر را به درستی هدف گرفته است.

این شرکت‌ها در پست‌های اینترنتی متعدد با اعلام مسابقه در Saffron Road برای دریافت  کالاهای مجانی و کارت هدیه به ارزش ١٠٠  دلار از وب‌سایت Whole Story Blog مشتریان را به خرید تشویق  می‌کنند.

 این نخستین باری بود که یک سوپرمارکت بزرگ برنامه تبلیغاتی برای خرید کالاهای ارزان در ماه رمضان در آمریکا برپا می‌کرد. این درحالی است که  بخش زیادی از مشتریان  Saffron Road مسلمان نیستند. این شرکت یکی از برندهای محصولات حلال آمریکایی است.  با وجود آن‌که این برند تازه تأسیس است اما تعداد مشتریان آن درحال افزایش است. البته برخی فروشگاه‌های مواد غذایی بزرگ مانند والمارت و مک دونالد  موادغذایی حلال را نیز در مناطق مسلمان‌نشین عرضه می‌کنند. «عدنان دورانی» مدیرعامل Saffron Road می‌گوید: کسب وکار تولید مواد غذایی حلال در آمریکا  پولساز است اما بازار محصولات حلال در فروشگاه‌های خواروبارفروشی چندان رشد نکرده است. بنابراین فرصت برای کسب وکار وجود دارد.

هرچند تحفیف‌های ماه رمضان در آمریکا پدیده‌ای نوپاست اما سال‌هاست در اروپا انجام می‌شود. به‌عنوان مثال Tesco بزرگترین سوپرمارکت زنجیره‌ای انگلیس مدتی است که با شروع ماه رمضان تخفیف‌هایی رابرای مشتریانش قائل می‌شود و در این زمینه پایه‌گذار بوده است. این شرکت در ‌سال ٢٠١٣ دومین برنامه تخفیفاتی خود را اجرا کرد و توانست از ٣١٥ شعبه  از ٦‌هزار فروشگاه خود به عایدی ٥١‌میلیون پوندی دست یابد.  این شرکت حتی یک تیم بازاریابی مخصوص مشتریان مسلمان در اختیار دارد.