سینمای ایران هرچند در عرصه‌های مختلف فیلمسازی حضور پررنگی در کشورهای خارجی به خصوص کشورهای همسایه و خاورمیانه دارد اما فیلمسازان به‌ویژه در حوزه مستند برای ساخت اثر در خارج از مرزها با مشکل مواجه هستند.
به گزارش مهر، مستندسازی در کشورهای خارجی یکی از موضوعاتی است که گه گاه و به واسطه وقوع رخدادی بین‌المللی در دستور کار مسئولان و فیلمسازان ایرانی قرار می‌گیرد.
تعامل وزارت امور خارجه با مستندسازان یکی از بحث‌های مهم در زمینه برقراری ارتباط با دنیای پیرامون است. در این زمینه اما بسیاری از فیلمسازان و به خصوص مستندسازان با مسائل و مشکلاتی مواجه هستند.
این مشکلات در درجه نخست متوجه مستندسازانی است که در شرایط بحرانی قصد حضور در یکی از کشورها و ثبت و ضبط حوادث و وقایع در جریان آن کشور را دارند.
ارتباطات دیپلماتیک؛ بهانه‌ای برای عدم همراهی با مستندساز
رضا برجی، فیلمسازی است که فیلم‌های بسیاری را در عرصه سینمای مستند به‌ویژه درباره مشکلات، مسایل و همچنین فجایعی که در کشورهای مسلمان و بحران‌زده رخ داده، به ثمر رسانده‌است.
در این بین می‌توان به فیلم‌های مستندی چون "مادران صربرنیتسا" که روایتی از جنایات صرب‌ها در قبال زنان بوسنی و هرزگوین بوده و نیز "سواحل اشک و زیتون" که با موضوع جنگ ۳۳ روزه لبنان مقابل دوربین رفته است، اشاره کرد.
این مستندساز چندی پیش در جریان رقم خوردن فاجعه‌ای انسانی در میانمار به اتفاق جمعی از فیلمسازان قصد حضور در این کشور و ساخت مستندهایی را در این زمینه داشت. برجی اما در مسیر عمل با مشکلاتی مواجه شد.
وی در توضیح این مشکلات گفت: سال گذشته طی سفرهایی که به سوریه داشتم هیچ مسئله‌ای ایجاد نشد اما امسال در جریان سفر به میانمار هیچ همکاری‌ای با من صورت نگرفت.
وی افزود: من از سوی وزارت ارشاد به بخش مطبوعاتی وزارت امور خارجه برای سفر به میانمار معرفی شدم که تا این همین لحظه بخش مطبوعاتی این وزارتخانه پاسخی مبنی‌بر امکان حضور من در میانمار برای ساخت این فیلم مستند نداده است.
این مستندساز در ادامه افزود: من برای ساخت فیلم‌هایی درباره مناطق مسلمان‌نشین در کشورهای مختلف همچون چین و یا چچن، فرصت حضور در این کشورها را ندارم و هر بار که دلایل عدم همکاری وزارت امورخارجه را جویا می‌شوم به ارتباطات دیپلماسی با سایر کشورها اشاره می‌کنند.
این در حالی است که باید شرایطی برای برخی از فیلمسازان یا خبرنگاران ایجاد شود که آزادانه به دنیا سفر کنند که عنوان خبرنگار و یا فیلمساز آزاد به آنها اطلاق می‌شود.
برجی در پایان با اشاره به عدم دعوت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای حضور در جمع فیلمسازانی که به میانمار سفر کرده‌اند گفت: من از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم برای پیوستن به گروه فیلمسازان عازم این کشور دعوت نشدم و مستقیم از سوی وزارت ارشاد برای این حضور دعوت شدم که در نهایت این حضور اتفاق نیافتاد.
فیلمسازان از ارتباط شخصی برای سفر به خارج استفاده می‌کنند
مهدی کرم‌پور از دیگر فیلمسازانی است که برای حضور در کشورهای خارجی برای ساخت فیلم، مراوداتی با وزارت امور خارجه داشته‌است.
این فیلمساز درباره چگونگی برقراری ارتباط با سایر کشورها به مراودات شخصی خود اشاره کرد و گفت: من هیچگاه از وزارت امور خارجه کمک نگرفته‌ام و علت موضوع هم این است که من به شخصه از طریق ارتباط‌های شخصی خود در سایر کشورها راحت‌تر می‌توانم فعالیت‌های خود را به ثمر برسانم.
وی در ادامه با اشاره به این مطلب که نمایندگان ایران در دیگر کشورها اغلب افرادی با اطلاعات فرهنگی نیستند گفت: اغلب نمایندگان ما در مناطق مختلف، آدم‌هایی با روحیه فرهنگی و آگاه به این موضوع نیستند.
البته اگر سفیر ایران در کشورهای دیگر فردی علاقمند به فرهنگ و هنر باشد قطعا کمک می‌کند و در غیر این صورت انتظاری از کمک‌رسانی آنها نیست.
کرم‌پور در ادامه صحبت‌های خود درباره ارتباط سینماگران با وزارت امور خارجه در زمینه انعکاس دغدغه‌های خود، گفت: در زمان آقای متکی جمعی از سینماگران دعوت شدند و درباره این موضوع صحبت کردیم.
در آن جلسه صحبت‌های خوبی هم مطرح شد و آقای متکی هم حرف‌های خودش را بیان کرد. به نوعی یک موافقت‌نامه درباره این موضوع مطرح شد اما این مسئله هیچ گاه به یک جریان و رویه اجرایی تبدیل نشد.
وی در پایان متذکر شد: به اعتقاد من متأسفانه مسئولان ما هنوز عمیقاً باور نکرده‌اند که نقش سینماگران و تحلیل آنها از دنیا مهم و راهگشا است و می‌توان از دریچه نگاه آنها به نوعی دنیا را به مخاطبان داخلی معرفی کرد. ولی متاسفانه در این زمینه هیچ گاه رایزنی و گفت‌وگو به درستی از سوی مسئولان رخ نداده‌است.
ناآشنایی فیلمسازان با قانون یکی از مشکلات است
درباره مسائل و دغدغه‌های مطرح شده از سوی مستندسازان بی‌تردید مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی یکی از اصلی‌ترین مراکز پاسخگویی است. شفیع آقامحمدیان مدیر این مرکز در این باره گفت: آنچه مسلم است برای حمایت از فیلمسازان مستند وزارت امور خارجه باید اقدام جدی در این زمینه انجام دهد.
از این جهت سفارتخانه‌های مربوط به ایران در کشورهای خارجی از جهت قانونی شناخته شده‌است و می‌توانند همکاری خوبی با مستندسازان داشته باشند.
وی در ادامه عدم شناخت فیلمسازان از مسائل قانونی در چگونگی رفت و آمد به کشورهای دیگر را عامل مهمی در زمینه نقصان در این عرصه دانست و گفت: فیلمسازان ما با قوانین آشنا نیستند و به دلیل تعدد نمایندگان فرهنگی در کشورهای خارجی نمی‌دانند به کدام یک از این نمایندگان باید مراجعه کنند از همین‌رو ااز طریق ارتباط‌های شخصی خود وارد عمل می‌شوند و طبیعتاً در بسیاری مواقع با مشکلاتی روبرو می‌شوند.
این مدیر سینمایی در ادامه افزود: از همین‌رو وزارت امور خارجه باید تدابیری اتخاذ کند که از راه قانونی این ارتباط برقرار شود.
اما آنچه در حال حاضر اتفاق می‌افتد این است که وزارت امور خارجه به دلیل ملاحظات سیاسی که با کشورهای دیگر دارد خیلی در این موارد ورود جدی نمی‌کند و از سوی دیگر فیلمسازان به دلیل عدم آشنایی با قوانین اغلب دست خالی بازمی‌گردند.
البته این اشکال تنها به وزارت امور خارجه برنمی‌گردد چرا که بالاخره روابط دیپلماسی بر سیاستگذاری‌های دولت با کشورهای مختلف تأثیردارد که در برخی موارد واقعاً نمی‌توان تعاملی برقرار کرد.
فیلمسازان خودسرانه عمل کنند؛ به نتیجه نمی‌رسند
آقامحمدیان در ادامه درباره اظهارات کرم‌پور مبنی‌بر استفاده از ارتباط‌های شخصی برای حضور در دیگر کشورها گفت: اتفاقا بخشی از مشکلات موجود در میزان و کیفیت حضور سینماگران در خارج از کشور، به عدم تعامل جدی سینماگران با مراکز سینمایی بازمی‌گردد به این معنا که برخی از فیلمسازان خودسرانه کار می‌کنند که اغلب هم به نتیجه روشنی نمی‌رسند.
وی افزود: این تعامل باید در داخل از کشور اتفاق بیافتد که به اعتقاد من موانعی بر سر آن قرار دارد.
مسئله اول اینکه مسئولان در این زمینه پاسخگو نیستند و از سوی دیگر خود سینماگران هم به دلیل مسائل بروکراتیک، تمایلی به برقراری ارتباط ندارند.
به همین دلیل مشکلات ایجاد شده در این زمینه را نمی‌توان گردن نهاد یا سازمان و یا افراد خاصی انداخت. باید این تعامل دو سویه ایجاد شود و در این مسیر فیلمسازان باید پیش قدم باشند.
یکی از بحث‌هایی که آقامحمدیان در میان صحبت‌های خود مطرح کرد میزان تعامل فیلمسازان با مراکز سینمایی بود و این برقراری ارتباط را در تسهیل کارها، موثر عنوان کرد، اما آنچه از صحبت‌های رضا برجی برمی‌آمد عدم همکاری و دعوت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای حضور او در میانمار بود.
آقامحمدیان در پاسخ به این سئوال و اینکه مراکز دولتی چه اقدام مفیدی در این زمینه انجام داده‌اند گفت: من شخصا به عنوان یک مدیر سینمایی و دولتی تلاشم این بوده که ارتباط رسمی بین موسسات و ارگان‌ها با فیلمسازان برقرار کنم که نمونه بارز آن حضور فیلمسازان در جشنواره‌های بین‌المللی و همچنین حضور سینماگران خارجی در جشنواره‌های ایرانی بوده است.
وی درباره افزود: نمی‌دانم مشکل آقای برجی چه بوده‌است اما آنچه مسلم است، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تا همین امروز دو گروه مستندساز به میانمار فرستاده‌است که یک گروه کار خود را به انجام رسانده و گروه دیگر هم در حال کار هستند. همکاری‌های خوبی هم در این زمینه انجام شده‌است.
