سفر به عربستان؛ از عرف دیپلماتیکی که رعایت نشد تا رفتاری که دیپلماتیک نبود

فرارو- علی اکبر صالحی وزیر خارجه ایران که برای شرکت در اجلاس مکه همراه با احمدی نژاد به عربستان رفته بود صحبت هایی را در آن کشور بیان داشته که با واکنش هایی در داخل کشور روبرو شده است.

صالحی در عربستان گفته بود: «در اینجا احساس می‌کنم که در خانه خود هستم؛ من مدت چهار سال در جده زندگی کرده‌ام. عربستان کشوری مقدس است و من برای ملت و دولت عربستان آرزوی توفیق، عزت و سربلندی را دارم. سفرم به عربستان در راستای حضور در کنفرانس مکه است و بعد از اطلاع از بستری بودن سعود الفیصل، همتای عربستانی‌ام به بیمارستان و به عیادت وی رفته ام.»

"وزیر خارجه اجازه ندارد از علایق شخصی خود در صحبت های دیپلماتیک استفاده کند. وزیر خارجه باید از جایگاه وزیر خارجه یک کشور صحبت کند. این گفته معروف است که لبخند و اخم دیپلمات باید دیپلماتیک باشد و دست دادن و سفر کردن او هم باید دیپلماتیک باشد." 

جاوید قربان اوغلی مدیرکل سابق آفریقای وزارت خارجه با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو دیدگاه خود درباره صحبت های وزیرخارجه در عربستان را چنین بیان کرد.

•    قبل از اینکه به اظهارات آقای صالحی و ناصواب بودن این اظهارات بپردازیم باید عرض کنم به نظر بنده هیچ وجهی برای سفر آقای احمدی نژاد به عربستان وجود نداشته است.

•    علت این امر این است که موضوع اجلاس اضطراری سازمان همکاری های اسلامی درباره سوریه بود و مشخص هم بود که عربستان و تیمی که همراه این کشور هستند درباره سوریه سیاست هایی کاملا مقابل و مخالف جمهوری اسلامی ایران دارند.

•    برخی معتقدند ما باید به عربستان می رفتیم و تلاش دیپلماتیک خود را می کردیم. اما من می خواهم بدانم ما واقعا چقدر می خواهیم برای سوریه هزینه کنیم. ما اکنون در صحنه های بین المللی و منطقه ای به سوریه کمک می کنیم ولی سفر آقای احمدی نژاد در این شرایط صحیح نبود.

•    آن هم در شرایطی که در کشور ما فاجعه ای به نام وقوع زلزله در منطقه آذربایجان رخ داده است. معمولا روسای جمهور و نخست وزیران در چنین شرایطی اگر هم در سفر باشند، سفر خود را نیمه تمام گذاشته و به کشور خود باز می گردند. این اتفاق یک فاجعه ملی بود که ما دیدیم حتی دبیرکل سازمان ملل و دیگر کشورها این مصبیت را به ایران تسلیت گفتند.

•    مسئله دوم این است که ما در دوره ای هستیم که عربستان تعدادی از شهروندان ما را گردن زده است. قیاس مع الفارق است اما ما که تاریخ خواندیم می دانیم در دوره ای عربستان یک ایرانی را گردن زد  و در آن زمان حکام وقت ایران تصمیم به قطع رابطه با این کشور برای مدت سه سال گرفتند.

•    یا زمانی که تعدادی از حجاج ما در عربستان کشته شدند رابطه ما با این کشور برای سه یا چهار سال قطع شد. من واقعا نمی دانم آقای احمدی نژاد در چنین شرایطی با چه وجهی به این کشور سفر می کنند.

•    اگر هم ما می خواهیم کار دیپلماتیک کنیم معمولا عرف دیپلماتیک این است که ما برای آنکه بخواهیم نارضایتی خود را نشان دهیم باید در حد یک وزیر خارجه یا یک هیات کارشناسی در این اجلاس شرکت می کردیم.

•    من فکر نمی کنم اگر حتی هیاتی کارشناسی به این اجلاس می رفت دستاوردی کمتر از دستاورد سفر کنونی آقای احمدی نژاد که همراه با تیمی از معاونین و وزاری ایشان صورت گرفته بدست می آورد. یعنی بنده به عنوان یک کارشناس عرض می کنم دستاورد فعلی حتی با سفر یک مقام معمولی در حد وزیر خارجه و یا معاون وزیر خارجه نیز بدست می آمد.

•    گمانی که بنده درباره آقای صالحی تا به حال داشتم گمانی مثبت و حسن ظن بوده است. فکر می کردم ایشان یک آدم علمی است و طبعی معتدل دارد و مانند سلف خود آدمی نیست که بخواهد برای منافع خود وزارت خارجه و حیثیت مملکت را به باد بدهد.

•    ولی من هر چه فکر می کنم می بینم ایشان اصلا در حد و اندازه های یک وزیر خارجه و یک دیپلمات برجسته که شاخص جمهوری اسلامی باشد عمل نکرده است. حرف هایی که ایشان در عربستان زدند حرف هایی از منظر عزت نبوده است.

•    رهبری همیشه از عزت، حکمت و مصلحت به عنوان دکترین سیاست خارجی نام برده اند. من صحبت های اخیر آقای صالحی را نه تنها در چارچوب عزت و حکمت نمی بینم بلکه حتی در چارچوب مصلحت هم نمی بینم.

•    صحبت های ایشان در چارچوب عزت نیست چون از موضع ذلیلانه و التماس بوده است. از موضع حکمت نیست زیرا وزیر خارجه حرف حکیمانه می زند و حرفی که ناشی از برداشت های ضعیفانه آن هم در این شرایط باشد نمی گوید. مصلحت هم نیست چون همانطور که گفتم عربستان تعدادی از اتباع ما را گردن زده و اکنون سیاست خصمانه ای را درباره ما در پیش گرفته است.

•    وزیر خارجه باید حرف خود را در چارچوب دیپلماتیمک بزند تا هم پیام نارضایتی کشور را به عربستان انتقال دهد و هم حرف او حکیمانه و توام با عزت باشد. لذا صحبت آقای صالحی تنها از موضع ضعف بوده است.

•    وزیر خارجه اجازه ندارد از علایق شخصی خود در صحبت های دیپلماتیک استفاده کند. وزیر خارجه باید از جایگاه وزیر خارجه یک کشور صحبت کند. این گفته معروف است که لبخند و اخم دیپلمات باید دیپلماتیک باشد و دست دادن و سفر کردن او هم باید دیپلماتیک باشد.

•    ما اکنون در حالی که سعی می کنیم با چنگ و دندان دنیا را درباره خرید نفت خود قانع کنیم؛ عربستان آشکارا جایگزین نفت ما شده و کاهش فروش نفت ما را جبران می کند. ما باید نارضایتی خود را از این موضوع نشان دهیم.

•    سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان که آقای صالحی به عیادت ایشان در بیمارستان رفته اند کسی است که آمریکا را شماتت کرد که چرا به ایران حمله نمی کنید. دنیای سیاست دنیای منافع است. آقای صالحی نباید گمان کند اگر کوتاه بیاید، عربستان مواضع خود در برابر ایران را تغییر خواهد داد.

•    بنابراین در مجموع این سفر اصلا اشتباه بوده و حرف های آقای صالحی نه در بعد عزت و حکمت و نه در بعد مصلحت بیان شده است.

•    علت این رفتار آقای صالحی دو دلیل دارد. دلیل اول عدم پیشینه و سابقه آقای صالحی در زمینه دیپلماتیک و سیاست خارجی است. ایشان پایگاه علمی بسیار معتبر و مشعشعی دارد اما کار وزارت خارجه کاری کاملا تخصصی است و ایشان پیشینه مشخصی در وزارت خارجه نداشته اند.

•    دلیل دوم اتفاقی است که متاسفانه در زمان آقای متکی روی داد و آن انفجار تخریبی در وزارت خارجه بود که این نهاد را از کارشناسان و مشاوران ارشدی که در چنین شرایط حساسی می توانند کمک کار وزیر خارجه بوده و به وی مشورت دهند خالی کرد.

•    دلیل سومی هم ممکن است وجود داشته باشد که ایشان چنین برداشتی دارند که اتخاذ یک رویکرد مصلحت جویانه می تواند باعث تغییر در رفتار عربستان سعودی شود که این برداشت اشتباه است.

•    البته دلیل سوم گمانه زنی است اما دو دلیل اول را بنده یقین دارم که موجب چنین رفتاری از سوی آقای صالحی شده است.