چه کسی هواپیمای ترکیه را سرنگون کرد؟

خبر سرنگونی هواپیمای جنگنده ترکیه در حریم هوایی سوریه، از شب گذشته تاکنون به یکی از مهمترین اخبار مربوط به خاورمیانه تبدیل شده است. جدیدترین جزئیات به دست آمده از این ماجرا، نشان می دهد که ابعاد این ماجرا از آنچه تصور می شد گسترده تر و در حقیقت، دربردارنده تقابل روسیه و ناتو است.

شب گذشته منابع خبری از سرنگونی یک هواپیمای جنگی ترکیه بر فراز خاک سوریه خبر دادند. منابع خبری سوری و ترک اندکی بعد صحت این خبر را تأیید و تصدیق کردند که هواپیمای مذکور وارد حریم هوایی سوریه شده است. اما در این میان، آنچه ناگفته ماند، این بود که چه کسی به واقع در پشت پرده سرنگونی این هواپیما قرار داشته است.

جدیدترین گزارش های منابع نظامی غربی – که البته به صورت گسترده منتشر نشده –  حکایت از آن دارد که هواپیمای مذکور توسط یک سامانه دفاع ضدهوایی پیشرفته به نام Buk-M2 مورد هدف قرار گرفته که اخیراً توسط روسیه در اختیار دولت سوریه قرار گرفته است.

این سامانه که در میان کارشناسان ناتو به SA-11 شهرت دارد، توانایی هدف گرفتن هواپیماهای جنگی تا ارتفاع 14 کیلومتر و و سرعت 3 ماخ (هر ماخ برابر با 1224 کیلومتر در ساعت) را داراست.

اما ماجرا به اینجا ختم نمی شود؛ زیرا بر پایه این گزارش ها، از آنجا که سامانه مذکور تنها چند هفته پیش در اختیار سوریه قرار گرفته و نظامیان سوری هنوز به طور دقیق با شیوه کار با آن آشنا نیستند، بدون شک موشکی که شب گذشته از سوی این سامانه به سوی هواپیمای ترکیه پرتاب شده، توسط خود روس ها شلیک شده است.

اما مهمترین نکته در این میان، آن است که برای اولین بار طی 15 ماه ناآرامی های سوریه، روسیه به طور تقریباً مستقیم وارد میدان شده و یک سلاح روسی، یکی از اعضای ناتو را هدف گرفته است. به این ترتیب، ترکیه که طی ماه های اخیر همواره از امکان دخالت ناتو در سوریه به استناد «ماده 5» منشور این سازمان سخن می گفت، اینک در شرایط فوق العاده پیچیده و حساسی قرار گرفته است.

بهت و سردرگمی مقامات ترکیه از این ماجرا را به خوبی می توان از اظهارنظرها و موضع گیری های مقامات این کشور در مقابل واقعه مذکور دریافت. دولتمردان ترکیه که مدت ها با شور و حرارت از لزوم دخالت در سوریه سخن می گفتند، موضع گیری هایی بسیار خنثی در مقابل این ماجرا از خود نشان دادند.

رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه تنها به این بسنده کرد که بگوید این کشور «پس از روشن شدن ابعاد واقعه»، «قدم های ضروری» را در پاسخ به آن برخواهد داشت. عبدالله گل، رئیس جمهور این کشور نیز ضمن اذعان به اینکه هواپیمای مذکور، حریم هوایی سوریه را نقض کرده، گفت غیرممکن است که هدف گرفته شدن هواپیمایمان در سوریه را نادیده بگیریم.

به این ترتیب، واقعه شب گذشته را باید بیش از هرچیز هشداری بسیار جدی از سوی روسیه به اعضای ناتو در نظر گرفت مبنی بر اینکه این کشور اجازه نخواهد داد غرب در موضوع سوریه پای خود را از حدود مشخصی فراتر بگذارد.

از سوی دیگر، با توجه به گزارش های تأیید شده مبنی بر اینکه هواپیماهای ترکیه طی ماه های اخیر به طور مداوم مشغول جاسوسی از خاک سوریه بوده اند، می توان چنین نتیجه گرفت که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو، نقش پیش قراول را در ورود این سازمان به ماجرای سوریه داشته است؛ اما اکنون با آشکار شدن حمایت قاطع روسیه از سوریه، دیگر اعضای ناتو هم در قبال متحد خود راه سکوت در پیش گرفته اند.

در همین رابطه، ویکتوریا نولند، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تنها به این جمله بسنده کرده که بگوید: «ما گزارش ها را دیده ایم... ما به طور قطع با متحد ترک خود در تماس بوده ایم... تا جایی که من اطلاع دارم، آن ها تاکنون این موضوع را در قالب ناتو مطرح نکرده اند».

به این ترتیب، واقعه شب گذشته را می توان تحولی مهم در رابطه با بحران سوریه در نظر گرفت. بدون شک، اکنون کشورهای غربی در تلاشند تا ضمن تجزیه و تحلیل ابعاد این ماجرا، مفری برای سیاست های خود در قبال این کشور بیابند.

مرجع: تابناک