شوک سیاسی در صندوق‌های رای؛ مصر را چه شد؟

مصر همه را شوکه کرد. در حالی که انتظار می‌رفت انقلابیون مصری اجازه ندهند که بازماندگان نظام سابق دستاوردهای انقلاب را قبضه کنند، ناگهان همه معادلات به هم ریخت و بارزترین بازمانده دوران مبارک، احمد شفیق، با اختلاف کمی از نامزد اخوان المسلمین به دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری مصر راه یافت.

 به گزارش شبکه خبری الجزیره، در پایان شمارش آرای 95 درصد رای دهندگان مصری محمد المرسی، نامزد رسمی اخوان المسلمین با 25 درصد آرا در صدر ایستاد و پس از او احمد شفیق، نامزد سکولار و نماینده طرفداران مبارک با 24 درصد آرا در رتبه بعدی ایستاد و این در حالی است که عمرو موسی که پیش‌بینی می‌شد رای بالایی در انتخابات ریاست جمهوری داشته باشد از گردونه انتخابات حذف شد و عبدالمنعم ابوالفتوح، نامزد جداشده اخوان المسلمین که گفته می‌شد شانس اول پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری مصر است نیز چهارم شده است.

این در حالی است که حمدین صباحی، دیگر نامزد اسلام‌گرایان که ارتباطات بسیار نزدیکی با حزب الله لبنان دارد و متحد این جنبش به حساب می‌آید و علنا به حمایت از آن برخواسته، در حالی که در ابتدای انتخابات ریاست جمهوری کارشناسان شانسی برای او قابل تصور نبودند شگفتی‌ساز شد و با 21 درصد آرا در رتبه سوم ایستاد.

اما آن‌چه شگفتی ساز شد، صعود جنجالی احمد شفیق به دور دوم انتخابات است. احمد شفیق که به صراحت صحبت از سرکوب آزادی‌ها در صورت پیروزی در انتخابات زده بود و از ارتش خواسته بود در صورتی که پیروز انتخابات شود، برای سرکوب معترضان به خیابان‌ها بیاید و مشت آهنین به همگان نشان دهد، با حمایت قاطع اقلیت‌های دینی، سکولارها و بازماندگان رژیم مبارک و با حمایت کشورهای عربی، امریکا و اسرائیل که به صراحت حمایت خود را از او اعلام کردند، توانست به مرحله بعد راه یابد.

اما چه شد که انتخابات بر خلاف آن‌چه پیش‌بینی می‌شد پیش رفت و کسانی که کمتر شانس پیروزی‌شان قابل تصور بود به دور دوم انتخابات راه یافتند و چهره‌هایی که امیدواری به پیروزی آنها بسیار بود از گردونه رقابت‌ها حذف شدند؟ یکی از مهم‌ترین دلایل مشارکت ضعیف مردم در انتخابات بود. 51 درصد از کل واجدین شرایط در این انتخابات شرکت کردند در حالی که انتظار می‌رفت به دلیل فضای انقلابی و اشتیاقی که از مردم برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری قابل تصور بود شرکت در انتخابات بیش از این رقم باشد.

کسانی که در انتخابات شرکت نکردند را می‌توان به پنج گروه تقسیم کرد. یک گروه جوانان انقلابی افراطی بودند که معتقد بودند انتخابات سازمان‌یافته است و عده‌ای آن را مصادره کرده‌اند و برای همین شرکت در انتخابات را تحریم کرده بودند. آنها همان کسانی هستند که می‌گویند اخوان المسلمین با بازماندگان نظام سابق و ارتش سازش کرده و برای تصاحب قدرت نقشه کشیده است. این افراد انقلاب را منحرف یافته می‌بینند و می‌گویند که نظامیان درصدد انحراف انقلاب از آرمان‌ها و اهدافش هستند.

گروه دیگر، صوفیان بودند. این فرقه به سه شاخه تقسیم می‌شدند که یک شاخه متمایل به احمد شفیق بود و دو شاخه دیگر به دلیل آن که می‌گفتند پیروزی اسلام‌گرایان قطعی است ترسیدند و در انتخابات شرکت نکردند.

گروه سوم، مسیحیان قبطی بودند که جمعیت قابل توجهی از جمعیت مصر را به خود اختصاص داده‌اند. آنها نیز به سه شاخه تقسیم شده‌اند. یک شاخه متمایل به احمد شفیق بودند و دو شخه دیگر همانند صوفی‌ها به دلیل نگرانی از پیروزی اسلام‌گرایان حاضر به شرکت در انتخابات نشدند که طبیعتا اکثریت را تشکیل می‌دهند.

شماری نیز طرفدار حضور محمد البرادعی در انتخابات بودند. البرادعی نزدیک به شش ماه پیش انتخابات را تحریم کرد و گفت که این انتخابات سازمان یافته است و اصول دموکراتیک را دنبال نمی‌کند. وی پس از آن از مصر رفت و با قهر ضمنی‌اش با عرصه سیاسی مصر بسیاری از طرفدارانش را از شرکت در انتخابات منع کرد.

زنان نیز نقش مهمی در انتخابات ریاست جمهوری مصر داشتند. بسیاری از آنها نیز به دلیل ترس از آینده خود یا بی‌توجهی نامزدها به حقوقشان از شرکت در انتخابات منصرف شدند.

در این میان بسیاری از سلفی‌ها نیز در انتخابات شرکت نکردند. آنها به دلیل رد صلاحیت نامزدشان، حازم صلاح ابو اسماعیل از شرکت در انتخابات سرخورده شدند و خیل عظیمی از آنها پای صندوق‌های رای نرفتند. اگر چه سلفی‌های اسکندریه از ابوالفتوح و سلفی‌های قاهره از محمد المرسی حمایت کردند.

سوال دیگری که در این میان وجود دارد این است که چه شد، احمد شفیق به دور بعد راه یافت و آرایی تا این اندازه قابل توجه کسب کرد؟ حقیقت امر این است که ناقوس پیروزی وی زمانی به صدا در آمد که در هفته گذشته در کشورهای غربی برنده انتخابات شد و در راس قرار گرفت. وی مورد حمایت قاطع سکولارها، برخی اقلیت‌های دینی، طایفه‌ای و قومی است. همچنین بازماندگان نظام سابق مصر نیز به طور قاطع از او حمایت می‌کنند.

اظهارات آتشین او در مصاحبه‌های مختلف نشان داد که وی تا چه اندازه به اصول سرکوب‌گرانه نظام مبارک پایبند است و اعتقاد به سرکوب آزادی‌ها دارد. به گزارش روزنامه مصری التحریر وی در یکی از نطق‌های انتخاباتی‌اش از ارتش مصر خواسته بود در صورتی که پیروز انتخابات شود و معترضان به پیروزی‌اش اعتراض کنند با مشت آهنین آنها را سرکوب کند. وی همچنین از برنامه‌های انتخاباتی‌اش بازسازی سازمان امنیت به شیوه دوران مبارک را اعلام کرده است. برای همین بسیاری از کارشناسان بر این اعتقادند که وی با این اظهارات توانست درجه‌داران ارتش و پلیس و افراد اخراج شده از سازمان امنیت مخفی و گروه‌های اراذل و اوباش وابسته به سازمان امنیت را که حداقل نزدیک به دو میلیون نفر می‌شوند، به سوی خود جذب کند. از سویی عربستان سعودی و اسرائیل نیز از نامزدی احمد شفیق حمایت کرده‌اند. آویگدور لیبرمن، وزیر امور خارجه اسرائیل به صراحت گفت که احمد شفیق دوست اسرائیل است و تلاویو از پیروزی او حمایت می‌کند. عربستان سعودی نیز به احمد شفیق قول مساعدت برای پیروزی‌اش در انتخابات داده است.

در این میان به نظر می‌رسد راهیابی احمد شفیق به دور دوم انتخابات بیداری‌ای در جامعه مصر ایجاد کرده است. عموم رسانه‌های مصری از بازگشت دیکتاتوری به کشورشان فغان سر داده‌اند و اعلام کرده‌اند که برای جلوگیری از روی کار آمدن بازمانده نظام مبارک باید قاطعانه به پای صندوق‌های رای رفت و از پیروزی وی جلوگیری کرد. به گزارش روزنامه المصری الیوم یکی از این افراد حازم ابو اسماعیل، نامزد سلفی‌های مصر است که نسبت به بازگشت شفیق هشدار داده و گفته است که برای جلوگیری از بازگشت بازماندگان مبارک باید از نامزد اخوان المسلمین حمایت کرد.  

اوضاع مصر حساس است، باید دید مصری‌ها برای حفاظت از آرمان‌های انقلابی‌شان در دور بعد پای صندوق‌های رای خواهند رفت یا این که با سهل‌انگاری اجازه می‌دهند که انقلاب منحرف شده و دستاوردهای آن به باد رود؟