ترامپ و تهران مذاکره می‌کنند؟

خروج دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات‌متحده، از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) و نیز ترور شهید سردار قاسم سلیمانی در دولت او همچنان به گزاره‌های مهمی برای ارزیابی سیاست‌های آتی مهمان تازه کاخ سفید طی چهار سال آینده تبدیل شده است. در همین راستا نشریه نیویورک‌تایمز در گزارشی ضمن اشاره به تنش‌های حاکم میان ایران و امریکای تحت رهبری ترامپ مدعی است که علی‌رغم سابقه‌ای مملو از تنش‌های حاکم بر روابط تهران و واشنگتن بخشی از مقامات سابق، تحلیلگران و سرمقاله‌های روزنامه‌ها در ایران یک هفته پس از بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید، از دولت خواسته‌اند که با او وارد تعامل شود. این نشریه برای اثبات این ادعای خود به روزنامه شرق اشاره کرده که نوشته: مسعود پزشکیان رییس‌جمهور جدید و معتدل ایران «از اشتباهات گذشته پرهیز کرده و سیاستی عمل‌گرایانه و چندبعدی اتخاذ کند.» 

به گزارش اعتماد به نقل از نیویورک‌تایمز، پنج مقام ایرانی که نخواستند نام‌شان فاش شود به این نشریه گفته‌اند که «بسیاری در دولت آقای پزشکیان با این نظر موافقند.» این مقامات در ادامه گفته‌اند: «ترامپ عاشق انجام معامله‌ای است که دیگران در آن شکست خورده‌اند و تسلط چشمگیر او بر حزب جمهوری‌خواه می‌تواند به هر توافق احتمالی قدرت ماندگاری بیشتری بدهد. آن‌ها همچنین استدلال می‌کنند که این موضوع می‌تواند فرصتی برای یک توافق پایدار با ایالات‌متحده فراهم کند.» همزمان حمید ابوطالبی، سیاستمدار و مشاور سابق دولت ایران، در نامه‌ای سرگشاده به مسعود پزشکیان رییس‌جمهور ایران نوشته است: «این فرصت تاریخی برای تغییر در روابط ایران و ایالات‌متحده را از دست ندهید.» گفتنی است او به پزشکیان توصیه کرد که پیروزی ترامپ در انتخابات را تبریک بگوید و لحنی جدید برای یک سیاست عمل‌گرایانه و آینده‌نگر اتخاذ کند.

به ادعای نیویورک‌تایمز، اما بسیاری از نظامیان در ایران با ورود به مسیر تعامل با ترامپ مخالف هستند. این درحالی است که نیویورک تایمز همچنان به نقل از وزارت دادگستری ایالات‌متحده مدعی شده که هکرهای ادعایی تحت حمایت ایران به سیستم‌های رایانه‌ای کارزار انتخاباتی ترامپ نفوذ کرده و اطلاعات نادرستی را به صورت آنلاین منتشر کرده‌اند؛ ادعایی که تهران قویا آن را رد کرده است. در این راستا عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران این اتهامات واهی و ادعایی مقامات امریکایی را در پستی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر) «سناریوی ساختگی» خواند. او در ادامه نیز گفته است که ایران به انتخاب مردم امریکا در تعیین رییس‌جمهورشان احترام می‌گذارد و مسیر پیش روی ایران و ایالات‌متحده با «احترام» و «اعتمادسازی» متقابل آغاز می‌شود. 

نیویورک تایمز به نقل از رضا صالحی، تحلیلگر ایرانی آورده است که او در مصاحبه‌ای گفته است مذاکره با ترامپ برای دولت جدید ایران از لحاظ سیاسی چالش‌برانگیز خواهد بود، چراکه جناح محافظه‌کار پیش‌تر مخالفت خود را با این موضوع ابراز کرده‌اند بالاخص آنکه ترامپ فرمان ترور شهید قاسم سلیمانی، فرمانده ارشد سپاه قدس را صادر کرد. 

همزمان روزنامه همشهری، که توسط شهرداری تهران اداره می‌شود و گرایش اصولگرا نیز دارد، عکس‌هایی از ترامپ با لباس نارنجی زندان و دستبند را با تیتر «بازگشت قاتل» در صفحه اول خود منتشر کرده است. با این حال، اما به ادعای نیویورک‌تایمز، رضا صالحی در ادامه گفته است: «من برخلاف این موضع خواهم گفت که ترامپ در مقایسه با سلف خود در راستای منافع ایران گام برمی‌دارد.» او افزود: «او به دنبال انجام معامله است؛ به دنبال پایان دادن به جنگ‌هاست و همچنین مخالف شروع جنگ‌های جدید است.» 

در ادامه گزارش ادعایی نیویورک تایمز، این نشریه به نقل از پنج مقام ایرانی مدعی شد: «حتی کسانی که خواهان تعامل با ترامپ هستند، می‌گویند که سیاست خارجی ایران در دوران ترامپ عمدتا به نحوه برخورد او با ایران و خاورمیانه و همچنین انتخاب‌های او برای اعضای دولتش بستگی خواهد داشت.» این درحالی است که ترامپ اخیرا گفته بود که قصد آسیب رساندن به ایران را ندارد و درخواست اصلی او این است که ایران از آستانه گریز هسته‌ای عبور نکند. در عین حال ترامپ در جایی و شرایطی دیگر از مبارزات انتخاباتی، به نظر می‌رسید که به اسراییل چراغ سبز داده تا وارد درگیری فراگیر با ایران شود. 

به گزارش نیویورک تایمز، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل، روز یکشنبه در بیانیه‌ای ویدیویی مدعی شد که با ترامپ صحبت کرده است. او در ادامه ادعا کرد: «ما (نتانیاهو و ترامپ) در تمامی جنبه‌هایی که تهدیدی (ادعایی) از سوی ایران تلقی می‌شود هم‌نظر هستیم.» این درحالی است که برایان هوک، که در دولت اول دولت ترامپ نماینده ویژه در امور ایران بود، روز پنجشنبه به سی‌ان‌ان گفته است که ترامپ خواهان تعامل با ایران است.

نیویورک تایمز همچنین در ادامه گزارش ادعایی خود آورده: در شرایط کنونی پاسخ احتمالی ایران به حمله تهاجمی اخیر اسراییل در کانون توجه‌ها قرار دارد؛ در این میان سوال این است؛ آیا تهران پاسخ می‌دهد و در صورتی که پاسخ مثبت باشد، باید دامنه و شدت این پاسخ ارزیابی شود، چراکه ترامپ حامی سرسخت و تمام‌عیار تل‌آویو است، از همین رو هرگونه رویارویی احتمالی بین ایران و اسراییل می‌تواند به سرعت تنش‌ها را با دولت جدید ترامپ تشدید کرده و هرگونه شانس بهبود روابط را از بین ببرد. 

به ادعای نیویورک تایمز و به نقل از این پنج مقام ایرانی، بسیاری از ادعاهای اعلام شده در باب سیاست خارجی احتمالی ترامپ به منظور پایان دادن به جنگ‌های غزه و لبنان و همچنین پایان دادن به جنگ اوکراین و احیای دستورکار «اول امریکا» با استقبال از سوی ایران همراه خواهد بود، چراکه تهران نیز به دنبال تشدید تنش‌ها نیست. از منظری دیگر به ادعای این مقامات ناشناس پایان دادن به جنگ‌های غزه و لبنان می‌تواند به جلوگیری از تشدید تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو کمک کند. پایان جنگ اوکراین نیز می‌تواند به ادعاها درباره تامین تسلیحات روسیه توسط تهران پایان دهد. مضاف بر آن تاکید ترامپ بر سیاست داخلی به معنای کاهش تمایل این بازیگر جهت مداخله در امور داخلی سایر کشورها است. 

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق و معاون راهبردی رییس‌جمهور در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر) نوشته که امیدوار است ترامپ و جی دی ونس معاون رییس‌جمهور منتخب، «طبق وعده‌ای که داده‌اند و گفته‌اند در برابر جنگ بایستند و پیام واضحی که از سوی مردم امریکا در باب پایان دادن به جنگ‌ها و جلوگیری از جنگ‌های جدید مخابره شده را لحاظ کنند.» همزمان محمدعلی ابطحی، معاون رییس‌جمهور سابق در مصاحبه‌ای گفت که توصیه می‌کند «تهدید ترامپ را به یک فرصت خوب تبدیل کرده و دیپلماسی فعال را آغاز کنیم.» 

او همچنین گفت: «ترامپ دوست دارد که با حل یک بحران به شکلی شخصی اعتبار به دست بیاورد، بالاخص آنکه یکی از بحران‌های اصلی در حال حاضر، بحران بین ایران و امریکا است.» محمدعلی ابطحی این را هم گفته است که در محافل سیاست‌گذاری ایران دو دیدگاه رقیب رویاروی هم تعریف شده‌اند. یکی از این دو دیدگاه بر این مقوله تاکید دارد که ایران باید با قاطعیت عمل کرده و حامی محور مقاومت در خاورمیانه بماند تا در مقابل ایالات‌متحده و اسراییل برای خود، بازدارندگی ایجاد کند. دیدگاه دوم به مذاکره با ترامپ اشاره دارد، گزاره‌ای که برخی از چهره‌های محافظه‌کار نیز از آن حمایت می‌کنند. 

به ادعای نیویورک‌تایمز برای بیش از دو دهه، روابط میان تهران و واشنگتن براساس رویکرد احزاب سیاسی حاکم در امریکا شکلی نسبی گرفته و به‌طور کلی بر این اصل استوار است؛ جمهوری‌خواهان هر بار در ارتباط با ایران به رویکرد و سیاست‌های خصمانه متوسل شده‌اند و دموکرات‌ها تلاش داشتند تا با توسل به اهرم‌های دیپلماتیک به تنش‌های حاکم پایان داده یا راهی برای کاهش بحران‌ها بیابند. 

ایران پس از آنکه ترامپ در دولت اول خود کمپین موسوم به «فشار حداکثری» را علیه تهران اعمال کرد، از تعامل با رییس‌جمهوری منتخب خودداری کرد. این درحالی است که بعد از پیروزی دموکرات‌ها در ۲۰۲۰ نیز دولت بایدن و ایران نیز هیچ‌گاه به این توافق بازنگشتند و تحریم‌ها همچنان برقرار ماندند. نیویورک در ادامه همچنان به نقل از این پنج مقام ایرانی که با برنامه‌ریزی سیاست خارجی ایران آشنا هستند و دو نفر از آن‌ها در وزارت امور خارجه فعال هستند، ادعا کرد: «تجربه ایران با دولت بایدن ناامیدکننده بوده و بسیاری به این نتیجه رسیده‌اند که توافق با یک دولت جمهوری‌خواه می‌تواند نتایج بلندمدت‌تری به همراه داشته باشد.»

 این دو مقام وزارت امور خارجه همچنین مدعی شده‌اند که ایران برای ریاست‌جمهوری احتمالی ترامپ طی ماه‌ها آماده شده است و وزارت امور خارجه از ماه مارس گروه کاری غیررسمی در این زمینه تشکیل داده است. همزمان مسعود پزشکیان رییس‌جمهور ایران روز چهارشنبه در مصاحبه‌ای با رسانه‌های ایران گفته بود: «برای ما مهم نیست که در انتخابات امریکا چه کسی پیروز شده است، زیرا ما به قدرت داخلی خود متکی هستیم.» در عین حال، او افزود: «ما نگاه محدود و بسته‌ای در توسعه روابط خود با کشورها نخواهیم داشت.»

 به ادعای نیویورک‌تایمز اما تحلیلگران در ایران و ایالات‌متحده نیز گفته‌اند که ترامپ احتمالا از ایران خواهد خواست که به عنوان بخشی از توافقی برای لغو تحریم‌ها حمایت از محور مقاومت را کاهش دهد، این در حالی است که تهران هیچ‌گاه حمایت خود را از محور مقاومت در منطقه کاهش نداده و نخواهد داد. از همین رو معادله پیچیده‌تر شده و آینده رایزنی‌های احتمالی میان دو کشور در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ بالاخص آنکه اسراییل نیز خواه در دولت نخست ترامپ و خواه امروز از همه اهرم‌های خود استفاده کرده تا مانع کاهش تنش میان تهران و واشنگتن شود.