ایران نباید آنچه را که نتانیاهو می‌خواهد به او بدهد

سید حسین موسویان در یادداشتی در روزنامه گاردین نوشت: نتانیاهو می‌داند که به این جنگ نیاز دارد تا حمایت‌ها را جلب کند. ایران نباید آنچه را که او می‌خواهد به او بدهد. رئیس متزلزل اسرائیل دلایل زیادی برای درگیر کردن آمریکا در یک مناقشه منطقه‌ای دارد، اما این برای تهران یک اشتباه بزرگ خواهد بود.

وضعیت در خاورمیانه به قدری وخیم شده است که ممکن است ایالات متحده به یک جنگ منطقه‌ای کشیده شود. ترور اسماعیل هنیه رهبر ارشد حماس توسط اسرائیل، پس از سفر وی برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید ایران، نگرانی‌هایی درباره انتقام‌جویی را برانگیخته است.

اوایل این هفته، بریتانیا، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه‌ای مشترک از ایران و متحدانش خواستند که از حمله به اسرائیل خودداری کنند. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید ایران در پاسخ، به امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه گفت: "اگر ایالات متحده و کشور‌های غربی واقعاً می‌خواهند از جنگ و ناامنی در منطقه جلوگیری کنند، باید این رژیم را متقاعد کنند که نسل‌کشی و حملات در غزه را متوقف کرده و آتش‌بس را بپذیرد".

اسرائیل با هدف آشکار کشاندن ایالات متحده به جنگ با ایران، این ترور را انجام داد. نوع پاسخ ایران تعیین خواهد کرد که آیا ایالات متحده وارد درگیری می‌شود یا خیر. رئیس‌جمهور بایدن انتظار ندارد که ایران در صورت دستیابی به توافق برای پایان دادن به جنگ در غزه، به حمله تلافی‌جویانه علیه اسرائیل دست بزند، اما او با فروش ۲۰ میلیارد دلار سلاح به اسرائیل، یکی از بزرگ‌ترین بسته‌های نظامی از زمان آغاز جنگ غزه، به این روند کمک نکرده است.

ایالات متحده خواهان جنگ با ایران نیست. اسرائیل هم نمیخواهد خودش مستقیما با ایران درگیری نظامی پیدا کند. اما همان‌طور که بایدن در مصاحبه اخیر خود گفت، "هر دلیلی وجود دارد که مردم فکر کنند نتانیاهو به دلایل سیاسی عمداً جنگ غزه را طولانی کرده است". واقعیت این است که نتانیاهو حمایت جهانی و داخلی خود را از دست داده است و به محض پایان جنگ، احتمالاً مجبور به کناره‌گیری از قدرت خواهد شد و با محاکمه به اتهام فساد روبرو خواهد شد.

به‌طور طبیعی، ایران باید پاسخ خود را به قدری قاطع و مهم تنظیم کند که به عنوان یک عامل بازدارنده تلقی شود و به اسرائیل اجازه تکرار این نوع تجاوزات را ندهد. چنین اقدامی از سوی ایران قابل درک است. اما در تدوین این پاسخ، ایران باید از آغاز جنگ با ایالات متحده پرهیز کند. زیرا هر دو طرف با خسارات جدی مواجه خواهند شد و منطقه به شدت ناپایدارتر خواهد شد.

همچنین اعتبار پزشکیان نیز باید مورد توجه قرار گیرد. او در انتخابات اخیر، حمایت اکثریت مردم ایران را بر اساس یک پلتفرم تحول خواهانه که بر بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشور و روابط خارجی، از جمله با ایالات متحده و اروپا، متمرکز بود، به دست آورد. نتانیاهو قصد داشت با ترور هنیه، شانس‌های او را از بین ببرد. ایران نباید به دام او بیفتد.

همانطور که ایران باید با دقت به سیاست داخلی خود بپردازد، اسرائیل نیز باید از تلاش برای ایجاد گسیختگی و برهم زدن معادلات سیاسی داخلی آمریکا قبل از انتخابات نوامبر خودداری کند. نتانیاهو دومین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ را به عنوان فرصتی طلایی برای دستور کار خود می‌بیند. او در دوره قبل، ترامپ را متقاعد کرد که آمریکا را از توافق هسته‌ای ایران خارج کند. این کار باعث شد ایران به‌سرعت مواد لازم برای ساخت بمب را تولید کند. سپس ترامپ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را به‌عنوان یک سازمان تروریستی تعیین کرد و در یک اقدام جنجالی، تصمیم گرفت اورشلیم را به‌عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت بشناسد.

مهم‌ترین مسئله‌ای که موجب تشدید بحران در خاورمیانه شده، مسئله فلسطین است. از آغاز جنگ در ۷ اکتبر سال گذشته، حداقل ۳۹،۶۷۷ فلسطینی در غزه کشته شده‌اند. بیش از ۹۰،۰۰۰ فلسطینی مجروح شده و بیش از ۸۰ درصد از ۲.۳ میلیون نفر جمعیت غزه بر اثر حملات اسرائیل مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. بر اساس مطالعه‌ای که در مجله لانست منتشر شده، تعداد واقعی کشته‌ها ممکن است در نهایت به بیش از ۱۸۶،۰۰۰ نفر برسد. مارتین گریفیتس، معاون سابق دبیرکل سازمان ملل در امور بشردوستانه گفت: "این جنگ بدترین جنگی است که در ۵۰ سال تجربه کاری دیده ام. بدتر از صحنه‌هایی که در سوریه شاهد بودم، و حتی بدتر از وحشت‌هایی که در دوران خمر‌های سرخ در کامبوج تجربه کردم".

باتوجه به اینکه ایران قصد دارد از حقوق فلسطینیان دفاع کند، به‌جای حمله مستقیم نظامی به اسرائیل مشابه حمله‌ای که در ماه آوریل انجام داد، بهتر است از فرصت‌ها و ابزار‌های بیسابقه حقوقی بین‌الملل، مانند قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل که خواستار آتش‌بس فوری شده است و رأی تاریخی اخیر دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ)، بهره بگیرد.

در تاریخ ۱۹ ژوئیه، دیوان بین المللی دادگستری لاهه اعلام کرد که اسرائیل باید حضور غیرقانونی خود در سرزمین‌های اشغالی فلسطین را پایان دهد و تمامی شهرک‌نشینان اسرائیلی را در اسرع وقت تخلیه کند. این رأی همچنین تأکید کرد که تمامی کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان ملل، موظف هستند که هیچ‌گونه کمک یا حمایتی که منجر به ادامه اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل شود، ارائه نکنند.

سه گام اصلی وجود دارد که می‌تواند به تأمین صلح در منطقه کمک کند.

اولین و مهم‌ترین گام، آتش‌بس بین اسرائیل و حماس است. ایالات متحده تنها کشوری است که دارای قدرت فشار برای متقاعد کردن نتانیاهو به پذیرش آتش‌بس پایدار است و باید از این قدرت استفاده کند. به جای حمله نظامی تلافی‌جویانه مستقیم به اسرائیل، ایران میتواند علاوه بر آتش بس و رفع اشغال، بر روی مسئول دانستن نتانیاهو در ارتکاب جنایات علیه فلسطینی‌ها تمرکز کند. به این ترتیب، نوع واکنش ایران به قتل هنیه می‌تواند حمایت بین‌المللی برای آزادی فلسطین و آتش‌بس فوری را تقویت کند. مورد دیگر صدور حکم دستگیری نتانیاهو است. اگر دادگاه بین‌المللی جنایی حکم جلب برای نتانیاهو و دیگر رهبران اسرائیل صادر کند، ایران می‌تواند تمام تلاش خود را برای محاکمه آن‌ها به کار گیرد.

گام دوم این است که واشنگتن انتخاب رئیس‌جمهور جدید ایران که مایل است به بیش از ۴۰ سال خصومت با ایالات متحده خاتمه دهد، را به درستی استقبال کند. اگر ایالات متحده نیز رئیس‌جمهور جدیدی با تعهد مشابه انتخاب کند، دو طرف باید با هم همکاری کنند تا توافق هسته‌ای ایران را احیا کرده، دهه‌ها درگیری‌های خطرناک منطقه‌ای را پایان دهند و تلاش کنند که آتش‌بس میان ایران و اسرائیل برقرار شود.

و در نهایت، یک گام ضروری این است که شورای امنیت سازمان ملل یک ""مجمع برای گفتگو و همکاری بین ایران و کشور‌های عربی همسایه در اطراف خلیج فارس تشکیل دهد.

این سه گام باهم، بهترین مسیر در جهت کاهش تنش‌ها، جلوگیری از جنگ منطقه‌ای و دستیابی به صلح و ثبات پایدار در منطقه هستند.