تک نرخی کردن دلار، رویایی "دور از دست" یا "در دست"؟!

فرارو- یک استاد دانشگاه با اشاره به صحبت رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر تک نرخی شدن نرخ ارز در شش ماه آینده گفت: «اگر شرایط بازار نفت خوب شود و منابع بلوکه شده آزاد گردد می تواند بخشی از درآمدهای کاهش یافته را پوشش دهد، آن وقت امکان دارد در یک دوره میان مدت نرخ رسمی دلار به نرخ آزاد بسیار به هم نزدیک شود. مانند سالهای 79 تا 89 که نرخ دلار تک نرخی بود. اما اکنون در شرایطی نیستیم که چنین امری اتفاق افتد.»

ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی اخیرا در اظهارنظری عنوان کرده نرخ ارز تا شش ماه آینده تک نرخی خواهد شد. آیا با توجه به شرایط کنونی اقتصاد ایران امکان تک نرخی شدن ارز تا شش ماه آینده وجود دارد؟

دکتر علی دینی ترکمانی استاديار دانشگاه و عضو هئيت علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در گفتگو با فرارو گفت: «در شرایط فعلی اقتصاد ایران قطعا امکان تک نرخی کردن ارز در شش ماه آینده وجود ندارد.»

وی با بیان اینکه برای تک نرخی کردن ارز اساسا دو راهکار وجود دارد گفت: «یکی اینکه نرخ دلار در بازار آزاد کاهش پیدا کند و حول و حوش 3 هزار تومان شود و دیگر آنکه نرخ رسمی ارز افزایش یابد و نزدیک 3600 تومان شود.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «راهکار اول روی کاغذ ممکن است اما در عمل خیلی بعید است که بانک مرکزی تن به این کار بدهد. برای این کار بانک مرکزی باید آنقدر ارز به بازار تزریق کند که موجب کاهش نرخ دلار شود که این کار به دو دلیل امکان ندارد.»

وی در بیان دلایل خود عنوان کرد: «اول اینکه بانک مرکزی با کاهش نرخ ارز موافق نیست و معتقد است نرخ واقعی دلار همان است که در بازار آزاد وجود دارد و دوم اینکه بانک مرکزی تمایل ندارد منابع ارزی آزاد شده را هزینه کند تا نرخ دلار پایین بیاید.»

دینی اظهار کرد: «اما درباره راهکار دوم باید گفت اولا در قانون بودجه نرخ رسمی دلار تصویب شده و دولت از نظر قانونی نمی تواند این کار را بکند مگر آنکه در لایحه بودجه سازوکار اجازه این کار داده شود و مهمتر اینکه اگر بانک مرکزی الزام کند که نرخ رسمی دلار افزایش یابد، به رغم اینکه تحریم ها لغو شده و انتظاراتی که در بازار ارز وجود دارد نسبت به دو سال قبل فروکش کرده اما سیاست افزایش نرخ ارز باعث می شود نرخ دلار در بازار آزاد افزایش یابد.»

وی ادامه داد: «اما ممکن است اگر شرایط بازار نفت خوب شود و منابع بلوکه شده آزاد گردد می تواند بخشی از درآمدهای کاهش یافته را پوشش دهد، آن وقت امکان دارد در یک دوره میان مدت نرخ رسمی دلار به نرخ آزاد بسیار به هم نزدیک شود. مانند سالهای 79 تا 89 که نرخ دلار تک نرخی بود. اما اکنون در شرایطی نیستیم که چنین امری اتفاق افتد.»

دینی درباره الزامات تک نرخی شدن ارز گفت: «اول اینکه عرضه ارز به اندازه کافی خوب باشد. منابع ارزی دولت از طریق درآمدهای نفتی و صادرات غیرنفتی است که عمده منابع بانک مرکزی برای تنظیم بازار همان درآمدهای نفتی است که اکنون درآمد ارزی کاهش یافته و بنابراین از این نظر شرایط مناسبی وجود ندارد.»

وی ادامه داد: «اگر حتی تمام منابع آزاد شده در اختیار دولت قرار بگیرد (با این پیش فرض که قبلا هزینه نشده و معادل ریالی آن مصرف نشده) و بانک مرکزی آن را به ذخایر ارزی اضافه نکند و در شش ماه آینده به اقتصاد تزریق کند و این دلارها را با دلارهای نفتی جمع بزنیم باز هم کمتر از درآمدهای ارزی سال 90 می شود. اما همانطور که عرض شد بانک مرکزی برای اینکه بتواند در بلند مدت بازار را تنظیم کند این کار را نمی کند.»

وی افزود: «الزام دیگر این است که وقتی نرخ رسمی ارز افزایش یابد نرخ دلار در بازار آزاد را تحت تاثیر قرار ندهد چراکه اگر افزایش دهد انتظارت تورمی در بازار آزاد را تحت تاثیر قرار داده و باعث افزایش نرخ دلار در بازار می شود.»

این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: «اکنون فاصله بسیار زیادی میان نرخ دلار رسمی و آزاد وجود دارد که پُر شدن این فاصله در طول 6 ماه اساسا ناممکن است.»

دینی در پایان گفت: «مدیریت شناور نرخ ارز تقریبا با تک نرخی شدن ارز یکی است که بهتر از شرایط دوگانه بودن نرخ ارز است که میان نرخ رسمی و آزاد فاصله وجود دارد که بعضا برخی وارد کنندگان می توانند با نرخ رسمی دلار بگیرند و بخشی از آن را در بازار آزاد بفروشند و به این صورت درآمد رانتی بدست آورند. اما همانطور که گفته شد شرایط کنونی اقتصاد ما اجازه تک نرخی شدن ارز را نمی دهد.»