دو راه برای به راه آوردن عربستان

فرارو- یک استاد دانشگاه با اشاره به سیاست غیردوستانه عربستان در قبال ایران گفت: «ایران اگر بتواند با دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس روابط نسبتا حسنه ای برقرار کند تا عربستان عملا در نوعی انزوا قرار بگیرد، بعد از مدتی خود عربستان بر آن می شود تا از طریق کشوری ثالث وارد گفتگو با ایران شود.»

به نظر می رسد در چند سال اخیر روابط ایران و عربستان از رقابت به سمت دشمنی کشیده شده است. این موضوع نه تنها در میان سیاست مداران و سیاست های اعمالی بلکه حتی در میان مردم دو کشور نیز دیده می شود. بعد از مخالف خوانی های عربستان با سیاست های منطقه ای ایران به خصوص در قبال سوریه و کارشکنی های این کشور در موضوع هسته ای ایران، اکنون حادثه منا زمینه را برای بروز دوباره این دشمنی فراهم کرده است.

دشمنی ای که به نظر نمی رسد منفعتی برای هیچکدام از دو کشور در بر داشته باشد. آخرین واکنش غیردوستانه عربستان رد درخواست نمایندگی ایران در نیویورک برای دیدار وزرای خارجه دو کشور بود که باعث شد ظریف مسئله حواشی مربوط به منا را از طریق امیر کویت به عربستان انتقال دهد.

اکنون به نظر می رسد سوال اساسی در شرایط کنونی این باشد که ایران باید چه سیاستی در قبال عربستان در پیش بگیرد؟

دکتر داوود هرمیداس باوند استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو گفت: «ایران برای تغییر روابط با عربستان ابتدا باید به بهبود روابط خود با غرب و خصوصا آمریکا اقدام کند. هرگاه رابطه ایران و آمریکا بهبود یابد آنگاه عربستان وارد گفتگوی سازنده با ایران خواهد شد.»

وی ادامه داد: «به عبارتی هرگاه رابطه ایران و کشورهای غربی بهبود می یابد، کشورهای عربی خلیج فارس به سمت ایران نزدیک می شوند و بالعکس هرگاه روابط ایران و غرب تیره می گردد، اعراب نیز در برابر ایران موضعی جسورانه می گیرند.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «عربستان اکنون در برخی هدف های منطقه ای خود به خصوص پس از بهار عربی با نافرجامی روبرو شده است. از سوی دیگر عربستان این موضوع را بارها مطرح کرده که ایران خود را در سرنوشت جهان عرب از جمله عراق، سوریه، بحرین، یمن، لبنان، فلسطین وارد کرده و کشوری که صلاحیت دخالت ندارد به اشکال مختلف وارد تصمیم گیری و اظهارنظر شده است.»

وی ادامه داد: «به همین دلیل عربستان عنوان کرده در صورتی وارد تغییر رویه با ایران خواهد شد که این کشور از عراق، سوریه و ... خارج شود. بنابراین عربستان اکنون نسبت به ایران احساسات غیردوستانه شدیدی دارد به طوری که وقتی ایران پیشنهاد مذاکرات دوستانه درباره یمن را به عربستان داد آن‌ها به تندی عنوان کرند ایران اصلا حق ندارد درباره یمن صحبت کند.»

وی افزود: «اکنون نیز که کشورهای غربی اظهار کردند ایران باید در مذاکرات مربوط به سوریه حضور داشته باشد، این موضوع برای عربستان همچون یک ضربه و شوکی خاص محسوب می شود.»

این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: «لذا در چنین شرایطی و با توجه به حوادث اخیری که در مکه و منا هم روی داده، به نظر من هرگونه پیشنهاد مذاکره مستقیم از سوی ایران، با واکنش منفی و حتی تحقیرآمیز عربستان روبرو خواهد شد.»

وی ادامه داد: «بنابراین باید شرایط زمانی کنونی را درک کرد. عربستان اکنون در شرایط روحی و روانی غیردوستانه و تا حدودی خصمانه با ایران به سر می برد و هرگونه درخواست برای گفتگو و مذاکره با این کشور مورد استقبال قرار نخواهد گرفت.»

باوند در پاسخ به این سوال که ایران باید در برابر این شرایط چه اقدامی انجام دهد؟، گفت: «ایران اگر بتواند با دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس روابط نسبتا حسنه ای برقرار کند تا عربستان عملا در نوعی انزوا قرار بگیرد، بعد از مدتی خود عربستان بر آن می شود تا از طریق کشوری ثالث وارد گفتگو با ایران شود.»

وی ادامه داد: «در این مسیر ایران می تواند بر روی سه کشور سرمایه گذاری کند. نخستین کشور عمان است که همیشه نوعی رویه متفاوت با دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس، حتی در زمان جنگ ایران و عراق داشته است. کشور دوم قطر می باشد که یک اختلاف بنیادین با عربستان دارد و اگرچه ملاحظاتی را رعایت می کند اما بالقوه این آمادگی را دارد که با ایران رابطه نسبتا قابل قبولی داشته باشد.»

وی افزود: «کشور سوم کویت است که اگرچه کم و بیش ملاحظات عربستان را رعایت می کند اما در عین حال مایل نیست رابطه نامطلوبی با ایران داشته باشد. لذا ایران می تواند با این سه کشور روابط خود را توسعه دهد تا عربستان در یک انزوای سیاسی قرار بگیرد.»

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «عربستان همچون دیگر جوامع می داند که واقعیت جغرافیایی را نمی توان تغییر داد و جوامع باید شرایط مختلف را بپذیرند و در کنار هم اگر همکاری و همگرایی ندارند لااقل زندگی مسالمت آمیزی داشته باشند.»

باوند در پاسخ به این سوال که چرا در حالی که در دو سال اخیر به نظر می رسد روابط ایران و غرب تا حدودی بهبود یافته و توافق هسته ای نیز حاصل شده اما روابط ایران و عربستان تیره تر گشته است؟، گفت: «تیره تر شدن روابط ایران و عربستان مربوط به مسئله یمن است.»

وی ادامه داد: «عربستان یمن را حیات خلوت خود می داند و اگرچه درباره کشورهایی همچون عراق و سوریه نیز اعتراضاتی به ایران دارد اما درباره یمن به هیچ وجه حاضر به کوتاهی نیست و برای عربستان قابل تصور نیست که ایران در یمن دخالت داشته باشد.»

وی افزود: «به عبارتی مسئله یمن آنچنان برای عربستان اولویت و اهمیت یافته که بهبود نسبی رابطه ایران و آمریکا نیز تحت حاشیه این مسئله قرار گرفته است. اما اگر موضوع بهبود رابطه ایران با آمریکا جدی تر شود به خصوص که اکنون مسئله سوریه و نقش مثبت ایران در حل و فصل آن مطرح است، امتیاز مثبتی برای ایران خواهد بود و اگرچه اکنون عربستان در حالت عصبانیت و لجاجت قرار دارد اما مسلما تحت تاثیر این موضوع قرار خواهد گرفت.»