شبکه آبرسانی کشور نشتی دارد

ایران کشوری کم باران است که خشکسالی‌های دوره‌ای و قابل انتظار هر بار بر پهنه آن خیمه می‌زند، ذخایر سدها را خالی می‌کند، تأمین آب برای مصارف شهری و کشاورزی را به چالش می‌کشاند و... اما با همه اینها آنچه بیش از همه ذخایر و منابع آبی ایران را تهدید می‌کند، ضعف مدیریت مصرف و هدر رفتن مستمر آب در همه بخش هاست.

به گزارش ایران، آمارها از میزان هدر رفتن آب در ایران ابعاد نگران‌کننده بحران را نشان می‌دهد. 93 درصد کل منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می شود که حدود 70 درصد آن هدر می‌رود. 30 درصد نیز در بخش مصارف شهری و خانگی هدر رفت داریم. این 30 درصد جدای از مصرف بی‌رویه آب در ایران است که بر اساس آمارها دو برابر متوسط سرانه مصرف جهانی است.

برآورده‌های انجام شده نشان می‌دهد فقط در شهر تهران، 5/24 درصد از مجموع آب تولید شده، بدون درآمد است. یعنی 5/24درصد از آبی که برای تهران تولید می‌شود، به مصرف می‌رسد بدون اینکه درآمدی برای شرکت آبفا داشته باشد. به عبارت دقیق تر ارگان ها و نهادهایی که نگران پرداخت هزینه آب نیستند جزو مشترکین پرمصرف به شمار می روند. این در حالی است که نیمی از این میزان آب یعنی 12درصد در اثر فرسودگی شبکه، نشت‌های پنهان و شکستگی‌ها به هدر می‌رود.

مدیردفتر مدیریت مصرف و نظارت بر کاهش هدر رفت آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در گفت‌و‌گو با ایران با اشاره به اینکه آب بدون درآمد سه جزء اصلی دارد که شامل هدر رفت واقعی، ظاهری و مصارف مجاز بدون درآمد است، می‌گوید: «آنچه مد نظر اغلب مردم به عنوان نشت نامبرده می‌شود آبی است که به شکل واقعی از شبکه هدر رفته است.»

هدر رفت آب به‌صورت نشتی به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد که شامل نشت از خطوط انتقال آبی که از مخازن نگهداری آب سرریز می‌شود، نشت از مخازن و نشت از انشعابات مشترکین است.  اما سؤال اصلی این است که چگونه می‌توان جلوی هدر رفت واقعی آب را گرفت و از اتلاف آب جلوگیری کرد؟

به گفته علی سید‌زاده یکی از روش‌های پیشگیری از هدر رفت آب، اصلاح و بازسازی شبکه‌ها یا خطوط فرسوده لوله‌های آب است. اصلاح و بازسازی علاوه بر اینکه به حفظ منابع آب کمک می‌کند یعنی از هدر رفت آب جلوگیری می‌کند مانع از آلودگی آب در محل شکستگی و فرسودگی لوله‌های آب نیز می‌شود. با توجه به اینکه لوله‌های انتقال آب در زیر زمین مدفون هستند و شکستگی و فرسودگی لوله‌ها و نشتی آب قابل مشاهده عینی نیست اصلاح و بازسازی از فعالیت‌های روزمره شرکت آب و فاضلاب است.

یک شبکه آب برای انواع مصرف
استفاده از آب تصفیه شده برای مصارف عمومی از قبیل شست‌و‌شو، استحمام، نظافت عمومی و... یکی دیگر از عوامل هدر رفت و اتلاف آب است. بررسی‌ها نشان می‌دهد 80 تا 84 درصد از آب مصرفی در شبکه آب شهری نیازی به تصفیه تا حد استانداردهای آب شرب ندارد. با توجه به اینکه آب تصفیه شده هزینه‌های زیادی را شامل می‌شود بسیاری از کشورها برای صرفه‌جویی از این منبع طبیعی شبکه‌های دوگانه‌ای را ایجاد کرده‌‌اند بدین شکل که آن‌ها آب شرب و آبی را که برای مصارف عمومی و بهداشتی به‌کار می‌رود جداسازی کرده و با این شیوه از اتلاف آب تصفیه شده جلوگیری می‌کنند.

هفته گذشته وزیر نیرو اعلام کرد ما به‌ دنبال مطالعه‌های جداسازی آب شرب از شبکه بهداشت هستیم و امیدواریم این طرح را طی چهار سال آینده عملیاتی کرده یا دست‌کم زیرساخت مناسب را برای این کار فراهم کنیم.

محمد خلیلی مدیر روابط عمومی آبفای کل کشور بهره‌برداری شبکه‌های آب را از برنامه‌های کلی و از اهداف استراتژیک وزارت نیروعنوان می‌کند و به ایران می‌گوید: در حال حاضر آزمایش‌ها و کارهای مطالعاتی روی طرح ساماندهی شبکه آب انجام شده و در برخی از شهر‌های کوچک مانند اطراف حرم حضرت معصومه(ع) در قم و اطراف حرم امام رضا(ع) در مشهد طرح ایجاد شبکه دوگانه آب به‌صورت آزمایشی انجام می‌گیرد. وی مشکل اصلی را هزینه‌های بالای تولید آب با کیفیت مناسب عنوان می‌کند و می‌گوید: معمولاً آب درون چاه‌ها به نیترات آلوده هستند و این آب را به لحاظ بیماری زا بودن نمی‌توان وارد شبکه‌های آب شرب کرد اما آب‌هایی که کیفیت شرب شان مناسب نیست برای مصارف عمومی مشکلی ندارند و می‌توان در نظافت خانه و فضاهای عمومی و شست‌وشو استفاده کرد.

مدیر روابط عمومی آب و فاضلاب کشور در ادامه می‌افزاید: اگر بتوانیم آب شرب را از طریق سامانه دیگری در اختیار شهروندان قرار دهیم و آب با کیفیت پایین را برای خدمات استفاده کنیم نه تنها از اتلاف و هدر رفت آب با کیفیت خوب جلوگیری می‌شود بلکه در هزینه‌های استاندارد‌سازی نیز مقرون به صرفه خواهد بود. البته ارائه خدمات شبکه دوگانه آب نیاز به بررسی مسائل فنی، اقتصادی و هزینه‌های تمام شده دارد علاوه بر آن پذیرش اجتماعی اینکه مردم تا چه اندازه از این طرح استقبال می‌کنند مسأله حائز اهمیت دیگری است که به صورت پایلوت آزمایش می‌شود اما در هر حال استراتژی جداسازی سامانه شبکه آب هدف بلند مدت کشور است و کارهای مطالعاتی در حال انجام است.