پیش بینی غربی‌ها از دیپلماسی هاشمی

علی اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور اسبق ایران که سابقه حضور در پست های عالی مانند ریاست مجلس شورای اسلامی، فرماندهی سپاه در دوران جنگ ایران – عراق و کمک به اعلام آتش بس را دارد، روز شنبه برای انتخابات ریاست جمهوری که تاریخ آن برای 24 خرداد برنامه ریزی شده، ثبت نام کرد.

او که در سال های 1989 تا 1997 که رئیس جمهور ایران بود بر بازسازی اقتصادی کشور پس از انقلاب سلامی و جنگ متمرکز بود. بنابراین کابینه خود را با گروه قابل توجهی از تکنوکرات ها مهره چینی کرد. سعید امیر ارجمند، کارشناس امور ایران در دانشگاه استونی بروک در این زمینه می گوید: دومین کابینه رفسنجانی شامل 9 مهندس و 8 نفر دیگر بود که مدارک تحصیلی آنها فوق لیسانس و دکترا بود.

رفسنجانی همچنین بازار بورس ایران را راه اندازی کرد و در طرح 5 ساله اول (1994-1990) یک چارچوب قانونی برای خصوصی سازی تدوین کرد. وی موقعیت های شغلی جدیدی ایجاد کرد و نرخ بیکاری را کاهش داد اما از آنچا که اقتصاد ایران درگیر نرخ بالای تورم بود، برخی از برنامه های اقتصادی هاشمی با مشکل مواجه شد.

رئیس جمهور اسبق در بخش دیگری از برنامه های خود برای تقویت اقتصاد، احیای روابط با همسایگان و قدرت های جهانی شامل آمریکا و اروپا را در دستور کار خود قرار دارد. رفسنجانی در سال 1989، از تمایل به تقویت روابط با قدرت های خارجی سخن گفت.

به گزارش دیپلمات، زمانی که گفته شد در صورتی که ایران حزب الله را برای آزادی گروگان های آمریکایی در لبنان مجاب کند، واشینگتن صدام حسین را به عنوان متجاوز به ایران معرفی می کند، هاشمی تلاش های زیادی در جهت ترغیب حزب الله برای آزادی گروگان ها انجام داد.به دنبال کوشش هاشمی آخرین گروگان آمریکایی نیز در سال 1991، آزاد شد. اما تا آن زمان هم هنوز دولت بوش تصمیم نگرفته بود که شکل جدیدی از رابطه با ایران را برقرار کند.

رفسنجانی بار دیگر هنگامی که دولت بیل کلینتون در سال 1992 روی کار آمدن، از احیای روابط سخن گفت. به این ترتیب رفسنجانی نخستین قرارداد نفتی پس از انقلاب به ارزش یک میلیارد دلار را به شرکت نفتی آمریکایی کونوکو پیشنهاد کرد. او گمان می کرد روابط اقتصادی سودآور می تواند راه از سرگیری روابط اقتصادی را هموار کند.  

باوجود اینکه وزارت خارجه آمریکا به این شرکت آمریکایی اطمینان داده بود که کاخ سفید این قرارداد را می پذیرد، کلینتون دو فرمان اجرایی صادر کرد که به موجب آن تمامی شرکت های آمریکایی از همکاری با صنعت نفت ایران منع می شدند. آنگونه که کلینتون و بعدها دنیس راس، مشاور اوباما در امور خاورمیانه اعلام کردند، در آن زمان آمریکا به دنبال گشایشی جدید به سوی ایران نبود. به گفته آنها در آن دوران آمریکا، ایران را یک تهدید ارزیابی نمی کرد. به همین دلیل یک سال بعد، کنگره، دستور کلینتون را به یک قانون تبدیل کرد که به تحریم های ایرانی لیبی در سال 1996، مشهور است.

هرچند هاشمی پس از پایان ریاست جمهوری اش دیگر به مجلس شورای اسلامی راه نیافت و در انتخابات 84 نیز بازی را به احمدی نژاد واگذار کرد، اما همچنان به عنوان یک چهره قدرتمند سیاسی باقی ماند. او علاوه بر این که یک روحانی و شخصی ثروتمند است، سال ها در راس مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار داشته است.

هاشمی در سال 84 و رقابت های انتخاباتی در گفت و گو با باربارا اسلاوین، خبرنگار آتلانتیک خاطرنشان کرد در صورتی که دوباره رئیس جمهور شود، همچنان از مذاکره با آمریکا استقبال می کند.

به نظر می رسد که هاشمی 79 ساله همچنان هم همین دیدگاه را دارد. او ماه گذشته در وب سایت خود نوشت، تنها همدلی داخلی و همزیستی جهانی می تواند مشکلات ایران را حل کند و اگر این دو عامل را در نظر بگیریم مشکلات به تدریج حل می شوند.

اما باوجود اینکه در مورد تمایل هاشمی به مذاکره با آمریکا اطمینان وجود دارد، شانس توافق ایران و آمریکا می تواند با انتخاب دوباره او به عنوان رئیس جمهور، کاهش یابد. چرا که هر گونه توافق با آمریکا نیازمند مجوز مقام معظم رهبری است که به نظر نمی رسد بخواهند قدرت مانور برای چنین توافقی را در اختیار هاشمی قرار دهند.