اجلاس غیرمتعهدها و فرصت‌های پیش روی ایران

فرارو - ایران باید حتما در اجلاس غیر متعهدها در مورد دموکراسی، بهار عربی و بهار اسلامی که اکنون مطرح است و بحث دموکراسی خواهی در منطقه نظر داشته باشد.

حشمت الله فلاحت پیشه استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین المللی با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو دیدگاه خود درباره اهمیت اجلاس غیرمتعهدها و فرصت های پیش روی ایران در این اجلاس را چنین بیان کرد.

•    در مورد برگزاری اجلاس غیرمتعهدها در تهران باید گفت برگزاری اجلاسی در این سطح از سال 1376 که اجلاس سران کنفرانس اسلامی برگزار شد تاکنون بی سابقه است.

•    سازمان غیرمتعهدها مهمترین سازمان بین المللی پس از سازمان ملل می باشد و لذا میزبانی و ریاست ایران در این اجلاس با توجه به تحولاتی که در منطقه و دنیا در حال شکل گیری است قابل توجه می باشد.

•    استفاده از این فرصت می تواند مهم باشد؛ زیرا به نظر من در برخی از موارد نشست هایی که در حاشیه اجلاس شکل می گیرد می تواند مهم تر از متن اجلاس باشد.

•    غیرمتعهدها سازمانی است که در شرایط خاصی شکل گرفت. یعنی در دوران جنگ سرد که دنیا به دو قطب شرق و غرب تقسیم شده بود و کشورها به یکی از دو قطب وابسته بودند این سازمان شکل گرفت که ایران هم جزو حامیان این سازمان بود.

•    ولی همچون ایران آن زمان خیلی از کشورها تعهد به شرق یا غرب داشتند هرچند که به صورت بیانیه ای در قالب غیرمتعهدها عمل می کردند که یکی از دلایل ضعف غیرمتعهدها و عدم کاربری عملی آن هم همین عدم تعهد آن به خود جنبش عدم تعهدها بوده است.

•    پس از جنگ سرد یعنی از سال 1989 میلادی نظمی تازه به نام هژمون آمریکایی شکل می گیرد که یک نظم تک قطبی است. یعنی با شکست قطب شرق، آمریکایی ها به سمت شکل دهی به یک نظام تک قطبی می روند. لذا برخی معتقدند از آن زمان غیرمتعهدها عملا فلسفه وجودی خود را از دست می دهد.

•    اما پس از شکل گیری این نظم تازه اختلافات تازه ای در زمینه های اقتصادی، اطلاعاتی و کاربرد سازمان های بین المللی روی می دهد. لذا این بار برخی کشورهای غیرمتعهد به فکر احیای جنبش غیرمتعهدها در مقابل نظم هژمون غربی می افتند.

•    اینکه جنبش عدم تعهد تا چه میزان برای ایران مهم است باید گفت ایران تنها کشوری است که در قالب قانون اساسی آن عدم تعهد به شرق و غرب در سیاست خارجی آن ذکر شده است و اکنون هم عدم تعهد و مقابله با نظم هژمون در قانون اساسی ایران قابل تعریف است.

•    به ویژه اینکه اکنون  دو طرح در منطقه در مقابل هم قرار گرفته اند. طرح  خاورمیانه بزرگ که طرحی اسرائیل محور است و دیگری طرح چشم انداز بیست ساله ایران که طرحی ایران محور می باشد.

•    لذا تقابل ایران و آمریکا در هر عرصه ای بروز پیدا می کند و اکنون هم طبیعی است که در عرصه جنبش غیرمتعهدها تقابل ایران و آمریکا شکل بگیرد و آمریکایی ها بیش از هر کشوری به افزایش یا ارتقای سطح هیات های نمایندگی در این اجلاس واکنش نشان دهند.

•    من معتقدم جمهوری اسلامی ایران می تواند چند کار را در این اجلاس انجام دهد.

•    اول اینکه در قالب نیازهای روز غیرمتعهدها قطعنامه پایانی اجلاس را شکل دهد. به عنوان مثال در شکاف میان شمال و جنوب آنچه که اکنون مهم است این است که متاسفانه کماکان بخش اعظم ثروت، اطلاعات و قدرت در شمال است و جنوب که عمده کشورهای غیرمتعهد را شامل می شود  از این امکانات محروم هستند. این نظم اقتصادی و اطلاعاتی در دنیا کماکان شکسته نشده است.

•    دوم اینکه در سازمان های بین المللی دنیا هم بخش اعظم قدرت در دست کشورهای خارج از سازمان غیرمتعهدها است. کشورهای غیرمتعهد از لحاظ عددی بسیار هستند ولی از لحاظ کیفی فاقد قدرت در سازمانهای بین المللی می باشند. کشورهای غیرمتعهد اگر بتوانند در شرایطی که بحث تجدید ساختار سازمان ملل مطرح شده است به توافق برسند، می توانند در سازمان ملل صاحب نقش شوند.

•    هرچند که این ایده یک ایده آرمانی است چون این کشورها متاسفانه کمتر می توانند به توافق برسند.

•    سوم اینکه ایران باید در شرایط کنونی از حضور غیرمتعهدها در تهران در چند موضوع استفاده کند و مواضع خود را در قالب غیرمتعهدها بگنجاند.

•    اولین موضوع در بحث خلع سلاح جامع خاورمیانه است. ایران تنها کشوری است که طرح خلع سلاح جامع خاورمیانه را داده است. کشوری که بیش از همه متهم به داشتن سلاح هسته ای است اما این طرح را ارائه کرده است. ما معتقدیم همه کشورها می توانند با هم سلاح خود را از بین ببرند. این موضوع را می توان در قالب غیرمتعهدها و در بخشی از بیانیه پایانی گنجاند.

•    بحث دیگر مسائل خاورمیانه و فلسطین است. ایران کشوری است که در آذر سال 1376 طرح رفراندوم در فلسطین اشغالی را مطرح کرد. یعنی بر اساس این همه پرسی دیگر نه باید جنگی شکل بگیرد و نه خشونت ها ادامه یابد. بلکه همه اعم از مسلمان، مسیحی و یهودی در قالب یک رفراندوم درباره آینده سیاسی فلسطین تصمیم می گیرند.

•    این طرح یک طرح مترقی بود که متاسفانه تحت الشعاع تبلیغات و دیپلماسی عمومی غربی قرار گرفته و کماکان مطرح نشده است. ایران می تواند اینبار در قالب اجلاس غیرمتعهدها طرح رفراندوم در فلسطین را مطرح کند.

•    این طرح نیازی به جنگ ندارد و ایران هم دیگر به جنگ افروزی متهم نمی شود. در شرایی که همزمان با برگزاری اجلاس غیرمتعهدها در تهران رژیم صهیونیستی بحث حمله به ایران را مطرح می کند ما می توانیم در قالب این طرح یک فضای دیپلماسی عمومی مثبت را به نفع کشورمان ایجاد کنیم.

•    موضوع دیگر بحث دموکراسی و حقوق بشر است که ایران باید حتما در این اجلاس در مورد دموکراسی، بهار عربی و بهار اسلامی که اکنون مطرح است و بحث دموکراسی خواهی در منطقه نظر داشته باشد.

•    ما معتقدیم دموکراسی خواهی چه در سوریه باشد و چه در بحرین و چه در هر کشور دیگری، یک واقعیت است و این واقعیت باید مورد توجه قرار گیرد؛ ضمن اینکه هیچ کشوری حتی ایران هم حق مداخله در امور داخلی کشورها را نداشته باشد؛ ولی دموکراسی به یک روند محتوم تبدیل شود.

•    اگر کشورهای غیرمتعهد نتوانند یک الگوی غیرمتعهدی که در قالب آن حاکمیت ملی، استقلال و تمامیت ارزی آنها حفظ شود را ارائه دهند؛ آن موقع مجبور به پذیرش الگوهای وارداتی خواهند شد. الگویی که از سال 1990 میلادی توسط جورج بوش اول تحت عنوان دموکراسی آمریکایی ارائه شد، الگویی است که امریکایی ها می خواهند در تمام دنیا از جمله کشورهای غیرمتعهد آن را مستقر کنند.

•    اگر غیرمتعهدها بتوانند یک الگوی جدی را طرح ریزی یا مورد شناسایی رسمی قرار دهند می توانند از تحولاتی روزی که اکنون عقب افتاه اند جلوگیری کرده و خود را به این تحولات برسانند.