احتمال وقوع كودتا در مصر پس از انتخابات

جعفر قنادباشی کارشناس مسایل خاورمیانه و شمال آفریقا در نشست بررسی "انتخابات و آینده انقلاب مصر" درباره تهدیدها انتخابات ریاست جمهوری مصر اظهار داشت: سهم خواهی احزاب مختلف از جمله تهدیدهای انتخابات مصر به شمار می رود.

وی افزود: انتخابات ریاست جمهوری مصر به هیچ وجه تنها یک کرسی ریاست جمهوری نیست، بلکه تبدیل یک نظام به یک انقلاب و کناره گیری نظامیان از قدرت پس از 50 سال حکومت و واگذاری آن به غیرنظامیان است. این انتخابات در واقع شروع یک نظام جدید است و رئیس جمهور نیز که انتخاب شود در واقع نظام سازی شروع خواهد شد.

این کارشناس در ادامه گفت: به نظر من بحث کودتا پس از انتخابات جدی است و فکر می کنم در نهایت آمریکایی ها و اسرائیلی ها کودتا خواهند کرد و چه بسا جنگ را به عنوان گزینه آخر در مسیر تغییر در مصر در نظر خواهند گرفت.

وی تصریح کرد: خرید رای توسط احمد شفیق و تقلب در انتخابات یکی دیگر از تهدیدهای انتخابات مصر است، همانطور که قوه قضائیه تحت حاکمیت نظامیان احکامی را صادر می کند که مورد اعتراض مردم است، وزارت کشور مصر نیز می تواند آرائی را اعلام کند که مقتضی با شرایط کشور باشد.

مرتضی فتاحی در ادامه این نشست به رابطه اخوان المسلمین با ارتش اشاره کرد که به نظر می آید کمتر تمایل دارد با ارتش مواجه شود و ارتش را یک موجود شری می داند که لازم و ضروری است.

وی در توضیح این مسئله خاطرنشان کرد: طی 2 هفته گذشته پارلمان که اکثریت قریب به اتفاق آن را اخوان المسلمین تشکیل می دهد قانون افزایش دستمزد ارتشی ها و نیروهای پلیس را تصویب کرد، بنابراین خود اخوانی ها در ساختار سازمانی خود به شدت به فکر این است که به جمع آراء طیف های مختلف مصر (12 میلیون رای نظامیان، لیبرال ها و سکولارها که آرائشان بین دیگر نامزدها همچون "حمدین صباحی"، "عبدالمنعم ابوالفتوح" و "عمرو موسی" پخش شد) بپردازد.

از سوی دیگر بر اساس مشاهده رفتار نظامیان به نظر می آید شورای عالی نظامی چندان درصدد اینکه حاکمیت را به صورت 100 درصد برعهده بگیرد نیست، بلکه به دنبال این است که وضعیت رانتیریسم (ویژه خواری) خود که در دوره مبارک از آن برخوردار بود و مزایایی که در درون نظام سیاسی داشت را در شرایط فعلی نیز حفظ کند.

اصغر محمدی نیز تصریح کرد: انقلاب بر اساس رشد و توسعه اجتماعی بنا می شود و اگر جامعه ای از لحاظ اجتماعی رشد نکرده باشد، یا انقلاب در چنین کشوری رخ نمی دهد و یا انقلاب آن دچار خلل خواهد شد. چرا تحولات تونس قابل مقایسه با مصر نیست و تحولات آن راحت تر پیش می رود؟ برای اینکه در تونس بیش از 97 درصد مردم باسواد هستند اما جامعه مصر دارای 51 درصد بیسواد است.

وی در ادامه گفت: با توجه به این شرایط طبیعی است مصر دارای مشکلات فعلی باشد. در چنین جامعه ای مردم به 2 دسته عوام الناس و نخبه تقسیم می شوند. از نظر اقتصادی نیز همین طور است. حدود 10 میلیون شهروند مصری در ثروت غوطه ور هستند و اکثریت در فقر مطلق بسر می برند.

این کارشناس در عین حال این نکته را اعلام کرد که اکثریت نخبگان در مصر اسلامگرا هستند و از اصلی ترین مشکلات انقلاب مصر عدم وجود ارتباط جدی و نهادینه شده میان رهبران انقلاب و نخبگان با توده های مردم است. در واقع اگرچه رهبران انقلاب با انجام کارهای عام المنفعه توانستند به پیروزی محمد المرسی در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری کنند اما در ادامه کار خود با این مشکل یعنی ارتباط با توده مردم مواجه خواهند شد.

از سوی دیگر این پرسش مطرح می شود که انتخابات را چه کسی در مصر شکل می دهد؟ در پاسخ باید گفت انتخابات را کسی شکل می دهد که در میدان التحریر با انقلابیون درگیر شد. انقلاب مصر به نظر من روز 28 ژانویه پیروز شد نه 11 فوریه؛ یعنی وقتی که فرمان حمله به کلیه مراکز امنیتی صادر شد و ظرف چند ساعت سیستم امنیتی مصر سقوط کرد.

محمدی گفت: درست است که اخوان المسلمین و سلفی ها این تشکیلات را اداره کردند در میدان التحریر چهره های عربی زیادی و جوان های متعددی حضور داشتند، اما در مقام عمل کسی که نظام را ساقط می کند که می تواند فرمان حمله دهد و رفتار معترضین در میدان التحریر را مدیریت کند.

وی افزود: این مدیریت در انتخابات نیز وجود داشت، اما مشکل این بود که با مدیریت خوبی که طرف مقابل کرد جبهه انقلاب به چند دسته و حداقل 2 دسته تقسیم کرد؛ به طوری که در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری شاهد بودیم بخشی از اخوانی ها به عبدالمنعم ابوالفتوح رای ندادند و بخشی از سلفی ها نیز به محمد المرسی رای دادند و در همین راستا چهره های عربی همچون حمدین صباحی نیز توانستند آرائی را کسب کنند. این شکاف و اختلافی که بین انقلابیون رخ داد صحنه کنونی مصر را به وجود آورده است.

این کارشناس اظهار داشت: اما با این حال جبهه انقلاب با اتحاد کنار محمد مرسی خواهد ایستاد؛ چرا که راهی جز این ندارد و قانون سیاست نیز این است.

وی با بیان اینکه گزینه کودتا در مصر را جدی نمی داند و آن را بیشتر یک تهدید قلمداد می کند، گفت: نکته مهمی که نباید از نظر دور داشت برخورد میان اخوان المسلمین و ارتش است. به نظر هیچکدام از این 2 نمی خواهند با یکدیگر درگیر شوند.

مرتضی فتاحی دیگر کارشناس حاضر در این نشست نیز در تایید صحبت های محمدی تصریح کرد: من کودتا را بعید می دانم. ارتش اگر قبول کند که نیروی سیاسی است که می توان آن را حذف کرد که با آن حاصل جمع صفر داشت چه اتفاقی خواهد افتاد؟ قطعا دولت آتی (دولتی که محمد المرسی در آن پیروز انتخابات شود) با بحران های شدید ناشی از بی ثباتی، اقتصاد در حال رکود، هرج و مرج و سهم خواهی ها از سوی جریان های سکولار و لیبرال مواجه خواهد شد.

وی افزود: احیای قانون شریعت و خواسته های جریان های سلفی و مشکلاتی که در بخش توریسم و خدمات رخ خواهد داد از دیگر چالش های دولت آتی به ریاست جمهوری محمد المرسی خواهد بود.

این کارشناس خاطرنشان کرد: با این اوصاف مدیریت پس از حسنی مبارک به دست محمد المرسی مدیریت بسیار دشواری است و در چنین شرایطی فرصت برای ظهور شخصیت های لیبرال و کاریزماتیک همچون "محمد البرادعی" و حمدین صباحی برای دوره بعد از محمد المرسی فراهم خواهد شد.